Drie jaar na het horrordebuut: de valse start van Matthijs de Ligt in Bulgarije

'Ik had de overtuiging dat hij dit aankon en het is mijn verantwoordelijkheid dat het met hem niet gelopen is zoals we wilden.' Bondscoach Danny Blind kroop diep door het stof in het Vasil Levski Nationaal Stadion in Sofia, vandaag precies drie jaar geleden. Oranje had even voor deze uitspraak met 2-0 verloren in de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Bulgarije en daarmee kwalificatie voor het eindtoernooi in Rusland op het spel gezet. Aan het einde van de rit bleek de sof in Sofia fataal te zijn. Oranje ging niet naar het WK.

Een negatieve hoofdrol in de Bulgaarse blamage was weggelegd voor een piepjonge Matthijs de Ligt. De zeventienjarige verdediger had pas een paar maanden voor deze cruciale interland zijn debuut in Ajax 1 gemaakt, in de bekerwedstrijd tegen Willem II op 21 september 2016, en had op het moment voor de cruciale wedstrijd in Zuidoost-Europa vijftien duels in het Amsterdamse vlaggenschip achter zijn naam staan. Bondscoach Blind, die te maken had met de nodige blessurezorgen achterin, achtte de tijd rijp om het supertalent bij het Nederlands elftal te halen.

De verwachting was dat Bruno Martins Indi een centraal verdedigingsduo zou gaan vormen met Wesley Hoedt, die het goed deed bij Lazio en net als De Ligt voor het eerst bij Oranje zat. Blind verraste echter met een basisplaats voor de Ajax-tiener. Nam de bondscoach daarmee niet een onnodig groot risico? 'Dat kun je ervan maken als het niet goed afloopt. Maar ik heb vertrouwen in hem', zei Blind voor aanvang tegen de NOS.

Dat vertrouwen werd, hoe pijnlijk ook, beschaamd. Zes dagen nadat De Ligt met een verkeerde breedtepass nog puntenverlies voor Ajax bij Excelsior had ingeleid (1-1), ging de jongeling ook in het blauwe uitshirt van Oranje in de fout. Al in de vijfde minuut dook De Ligt onder een lange bal richting Spas Delev door, waarna de spits de Bulgaren op een vroege voorsprong zette. En een klein kwartier later greep De Ligt, de jongste international ooit in een competitieve interland van Oranje, ook niet overtuigend in bij de 2-0 van diezelfde Delev. Het zelfvertrouwen van de Ajacied zakte even richting het nulpunt.

Halverwege de wedstrijd greep Blind al in. De bondscoach nam De Ligt in bescherming en liet Hoedt in de tweede helft alsnog debuteren naast Martins Indi. Dit nieuwe duo gaf niets meer weg, maar Oranje slaagde er ook niet in om de opgelopen achterstand ongedaan te maken. 2-0 bleek de eindstand. Het horrordebuut van De Ligt zorgde ervoor dat het WK opeens erg ver uit zicht raakte.

'Achteraf is het heel makkelijk om te zeggen dat het te vroeg was', zei Blind na afloop. 'Ik heb geoordeeld op basis van wat ik de laatste weken van hem gezien heb en wat voor indruk hij op mij maakte als persoonlijkheid. Hij kwam stabiel op mij over.' Daar was in de wedstrijd dus weinig van terug te zien. De beslissing van Blind om in Bulgarije te beginnen met de onervaren De Ligt, werd in de Nederlandse media met de grond gelijk gemaakt.

'Het selecteren en opstellen van Matthijs de Ligt was een grote blunder', schreef Freek Jansen bijvoorbeeld namens VI. 'Hoe groot zijn potentie ook is, de zeventienjarige speler komt pas net kijken en moet vooral nog de ruimte krijgen om fouten te maken. Bij zijn club welteverstaan, niet in het meest prestigieuze elftal van het land, en zeker niet in een cruciaal duel. Met de opmerking van Blind dat hij de speler al langer kende vanuit de jeugdopleiding, toonde de bondscoach onbewust zijn falen. Hij koos voor zijn kennis van het jeugdvoetbal, terwijl juist in deze woelige tijd optredens onder weerstand in het eerste elftal een graadmeter moeten zijn.'

De beslissing om De Ligt de kans te geven was een van de laatste beslissingen die Blind nam als bondscoach. Daags na de afgang in Sofia, die ervoor zorgde dat Nederland naar de vierde plaats in Groep A zakte, werd de oefenmeester ontslagen. Bij de oefeninterland tegen Italië, op dinsdag 28 maart 2017, zat Fred Grim als interim-bondscoach op de bank. De huidige coach van RKC Waalwijk koos voor Martins Indi en Hoedt als centrale verdedigers en liet De Ligt negentig minuten op de bank zitten. Italië was in Amsterdam met 1-2 te sterk.

De Ligt besloot om niet in een hoekje te gaan huilen. Hij rechtte zijn rug en besloot zijn valse start te zien als een goede les voor de toekomst. 'Het is voor mij als jonge voetballer goed om al die dingen mee te maken, want dat neem ik allemaal mee in m'n rugzak op weg naar later', zei de tiener op de website van Ajax. 'Het was natuurlijk niet het debuut waar ik op gehoopt had. Maar het is toch mijn debuut, dus in die zin ben ik er trots op.'

'Ik ben niet iemand die er heel lang in blijft hangen', benadrukte De Ligt. 'Ik vind het zelfs een beetje irritant als mensen me gaan troosten, want een mindere wedstrijd kan gebeuren. Het is vooral voor de bondscoach en de supporters moeilijk. De bondscoach heeft vertrouwen in je en het is jammer dat je dat dan niet uitbetaalt. Op de training merkte ik dat ik gewoon prima meekon met die gasten. Ik speelde een mindere wedstrijd en ik vind niet dat de media dat dan moeten toeschrijven aan mijn leeftijd, dat vind ik onzin. Maar zij mogen natuurlijk schrijven wat zij willen.'

Peter Bosz hield De Ligt na de interlandbreak op de bank in de competitiewedstrijden tegen Feyenoord en AZ, maar benadrukte dat dit niets met een gebrek aan vertrouwen te maken had. De Ligt keerde tegen NEC (1-5 zege) terug in het elftal en was een ruime week hierna met een treffer en een sterk optreden belangrijk tegen SC Heerenveen (5-1). 'Veel mensen hebben een mening over Ajax, over spelers van Ajax. Zo ook over De Ligt, een relatief onbekende speler', zei Bosz na afloop tegen het clubkanaal. 'Alle zogenaamde kenners wisten gelijk te vertellen wat hij wel en wat hij niet kan. Dan zit ik te lachen, want zij kennen die jongen helemaal niet. De dingen die ze zeggen zijn gewoon helemaal niet waar. Mensen riepen dat hij geen goede inspeelpass heeft. Als iemand dat heeft, is het De Ligt wel. Dat is een van zijn kwaliteiten.'

De Ligt bewees dit in de maanden (en jaren) die volgden. Alsof die avond in Bulgarije nooit gebeurd was werkte hij een sterke serie af bij Ajax en was hij uitblinker in de verloren Europa League-finale tegen Manchester United. De WK-kwalificatiereeks werd afgesloten met Dick Advocaat als bondscoach, die De Ligt wel steeds bij de selectie haalde, maar hem in de resterende vijf kwalificatiewedstrijden niet meer liet meedoen. Mogelijk met Bulgarije-uit nog in het achterhoofd koos de huidige Feyenoord-trainer liever voor De Vrij, Hoedt, Van Dijk en Karim Rekik.

De opgelopen achterstand in de kwalificatiegroep kon zoals bekend niet meer ongedaan gemaakt worden. Nederland moest op de laatste speeldag met zeven doelpunten verschil winnen van Zweden, maar kwam bij de afscheidswedstrijd van Arjen Robben niet verder dan een 2-0 zege. Na het EK van 2016 ging ook het WK van 2018 aan de Nederlandse neus voorbij.

Vandaag zijn we drie jaar na de dag dat alles instortte. Dat wil zeggen: de dag dat alles instortte voor de WK-kansen van Oranje en de periode van Blind als bondscoach. Met De Ligt is alles goedgekomen. De verdediger heeft bewezen over veerkracht te beschikken, won de Golden Boy Award als grootste talent van Europa en maakte als de beste voetballer van Nederland een droomtransfer naar Juventus. Daar is De Ligt ook al regelmatig onderwerp van discussie geweest, maar als de nog altijd maar twintigjarige mandekker één ding heeft bewezen, is het dat hij zich niet gek laat maken. Nooit.

• Meer over

• M. de Ligt
• Nederland
• Wereldkampioenschap Rusland 2018