Guus Hiddink: kroniek van een teleurstelling

Zeist, vrijdag 28 maart
Wat de hele vaderlandse voetbalwereld al maanden weet, wordt door de KNVB eind maart wereldkundig gemaakt: Guus Hiddink is de nieuwe bondscoach van het Nederlands elftal. Assistent Danny Blind wordt en passant meteen aangewezen als degene die Hiddink, die op 1 augustus officieel gepresenteerd wordt, na het EK van 2016 in Frankrijk opvolgt. Opvallend, maar lang niet zo opvallend als de manier waarop de KNVB in het algemeen - en directeur betaald voetbal Bert van Oostveen in het bijzonder - voorbijgaat aan Ronald Koeman.

Niet lang nadat Louis van Gaal al in mei 2013 heeft laten weten dat hij zijn taken als bondscoach na het WK 2014 neerlegt, werpt de Feyenoord-trainer zichzelf op als kandidaat om het stokje over te nemen. Niets lijkt een huwelijk in de weg staan, totdat Hiddink zichzelf in de pers plotseling in de markt zet en de baan uiteindelijk ook krijgt. De hele procedure is achteraf bezien al het eerste teken aan de wand voor Van Oostveen. Hiddink laat zich niet sturen en heeft in alle gevallen zélf de regie in handen. Koeman daarmee teleurgesteld, vernederd en 'met een vieze smaak in de mond' achterlatend.

Bari, donderdag 4 september
Op Italiaanse grond begint Hiddink aan zijn tweede periode als eindverantwoordelijke van Oranje. In Bari neemt Nederland het zonder afmelders Klaas-Jan Huntelaar, Arjen Robben en Rafael van der Vaart vriendschappelijk op tegen La Squadra Azzurra, maar al na tien minuten is het oefenduel van alle waarde ontdaan. Ciro Immobile zet Italië in de derde minuut op 1-0, waarna Bruno Martins Indi rood krijgt en een penalty weggeeft: 2-0.

Wat het meest beklijft is het systeem waarin Oranje - in ieder geval negen minuten - speelt. Al bij zijn presentatie geeft Hiddink aan terug te willen keren naar 4-3-3, zonder voorbij te gaan aan de uitstekende prestaties van Van Gaal. Die heeft Nederland op het WK in een 5-3-2-formatie een bronzen plak bezorgd, maar Hiddink zweert bij een systeem met drie spitsen. Hij laat na zijn mislukte rentree in Bari weten te zijn geschrokken van de verdediging. Een terugkeer naar het defensief wat zekerdere 5-3-2 is volgens Hiddink evenwel nicht im Frage.

Praag, dinsdag 9 september
Vijf dagen na de tik in Italië krijgt Oranje een beuk in Praag. Het spel tijdens de start van de EK-kwalificatie is matig, de 2-1 nederlaag ronduit slecht, maar tot ieders verbazing verschijnt Oranje doodleuk met vijf verdedigers aan de aftrap. De verwarring is compleet als Hiddink dat concept vijf minuten voor de pauze bij een 1-0 achterstand alweer overboord gooit. Verdediger Joël Veltman wordt gewisseld, aanvaller Luciano Narsingh komt erbij en het 4-3-3-systeem is terug.

De manier waarop de 2-1 uiteindelijk valt, een foute terugkopbal van Daryl Janmaat leidt tot woede bij Hiddink, die zich in de media boos toont. Het is niet voor het laatst dat hij spelers openlijk afvalt. Een paar weken na de nederlaag in Praag lijken de volgende haarscheurtjes al te ontstaan. Er ontstaat ophef nadat het AD meldt dat Hiddink zijn assistenten Blind en Van Nistelrooij intern al naar voren heeft geschoven. Dat legt Hiddink later uit als een hint naar het duo om 'nog meer verantwoordelijkheden' te nemen, maar dat de eerste zes weken terug bij Oranje hem fors zijn tegengevallen, is wel duidelijk.

Amsterdam, vrijdag 10 oktober
Kazachstan lijkt in de Arena een ideale tegenstander om alle onrust eens lekker naar de achtergrond te voetballen, maar Oranje komt tegen de voetbaldwerg zowaar op achterstand. De uiteindelijke 3-1 overwinning levert meer vragen op dan deze beantwoordt, maar het gaat na de wedstrijd vooral over een opmerkelijk incident tussen Klaas-Jan Huntelaar en Robin van Persie.

Laatstgenoemde gaat bij een kans voor eigen succes, maar ziet zijn collega daarbij over het hoofd. Een woordenwisseling op het veld ontstaat, maar alle betrokkenen haasten zich na de wedstrijd om het moment te bagatelliseren. Aan Hiddink de schone taak om het eerste échte binnenbrandje te blussen.

Reykjavik, maandag 13 oktober
Het begint te wennen: ook op bezoek op IJsland komt Nederland op achterstand, alweer voor de vierde keer in evenzoveel interlands. Waar het tegen Kazachstan wél lukte om dat om te draaien, gaat Oranje in Reykjavik door twee doelpunten van Gylfi Sigurdsson kansloos onderuit: 2-0. Na drie wedstrijden staat de nummer drie van het WK op slechts drie punten, IJsland en Tsjechië hebben inmiddels een aardige voorsprong opgebouwd.

Zeist, dinsdag 21 oktober
De onrust rondom het Nederlands elftal van de afgelopen maanden ontlokt bij Bert van Oostveen een opmerkelijke uitspraak. Hij wil een onderhoud met de bondscoach, omdat de problemen volgens de bondsdirecteur een 'structureel karakter' hebben. 'We zullen sneller en scherper dan normaal gaan evalueren.' Op 21 oktober komt de KNVB daarover met een verklaring.

Het gesprek tussen de voetbalbond en keuzeheer levert de inmiddels gevleugelde term 'plan van aanpak' op. Er moet iets veranderen volgens de voetbalbond, zoveel is wel duidelijk. Maar wéér blijkt dat het alleen Hiddink is die de koers bepaalt. 'Plan van aanpak heb ik ook links en rechts gelezen, maar dat is niet mijn terminologie. We gaan proberen de lijn in de komende wedstrijden om te buigen naar boven', laat hij weten aan de NOS.

Zeist, vrijdag 7 november
Hiddink maakt zijn selectie bekend voor het oefenduel met Mexico en het EK-kwalificatieduel met Letland, maar laat tegen het einde van de persconferentie een bommetje vallen. Naar aanleiding van een vraag uit de zaal laat hij weten dat hij bij puntenverlies tegen de Letten opstapt als bondscoach. Het plaatst de aankomende twee interlands plotseling in een heel ander licht.

Amsterdam, woensdag 12 november
Hoewel hij voor het treffen met de Mexicanen nog stelt niet het gevoel te hebben dat hij onder een vergrootglas ligt, neemt de druk op Hiddink uiteraard wel degelijk toe. De oefenwedstrijd betekent immers een generale repetitie voor het duel waaraan hij zijn baan heeft verbonden. En die generale repetitie komt Nederland alles behalve goed door. Oranje verliest met 2-3 en maakt vooral in defensief opzicht een behoorlijk wankele indruk.

Amsterdam, zondag 16 november
De spanning wordt in aanloop naar Letland-thuis groter en groter, maar nadat Robin van Persie een extreem aanvallend spelend Oranje al snel op 1-0 zet, gaat het crescendo. Nederland loopt nog voor de pauze uit naar 3-0, de eindstand wordt uiteindelijk een eclatante 6-0. De baan van Hiddink lijkt gered, al beseft iedereen terdege dat er tegen sterkere tegenstanders niet zo aanvallend gespeeld kan worden.

Hoewel er eindelijk weer reden tot juichen is, gaat het ook na de wedstrijd tegen Letland niet louter over voetbalzaken. Hiddink weigert tegenover de NOS te zeggen dat hij in maart nog steeds de bondscoach is en herhaalt dat hij 'in dienst van de KNVB' is en blijft. Het voedt het idee dat de geroutineerde coach het gehad heeft als keuzeheer van het Nederlands elftal.

Amsterdam, zaterdag 28 maart
Het duurt ruim vier maanden voordat Oranje weer bij elkaar komt. De EK-kwalificatiereeks wordt hervat met een belangrijke thuiswedstrijd tegen Turkije, Hiddink zit 'gewoon' op de bank. Het is echter slechts aan Klaas-Jan Huntelaar en Wesley Sneijder - de spits verandert een schot van de spelmaker van richting - te danken dat Oranje niet wéér verliest: 1-1. 'Natuurlijk krijg ik dit elftal aan de praat, alleen hoe weet ik nog niet', luiden de wederom weinig overuigende woorden van Hiddink.

Amsterdam, dinsdag 31 maart
Een paar dagen na de teleurstelling tegen Turkije wint het Nederlands elftal in een oefenduel met 2-0 van Spanje. Beide ploegen spelen weliswaar niet in hun sterkste opstelling, maar zeker in de beginfase speelt Oranje heerlijk voetbal. 'Ik heb geen zin meer in kooigevechten', zegt Hiddink na afloop tegen SBS 6, refererend aan de kritiek vanuit de pers. 'Ik wil me alleen met voetbal bezig houden. Laten we daarover praten.' Hij hoopt de kritiek met de oefenzege even te hebben doen verstommen, hoewel Nederland verdedigend wederom wat steekjes laat vallen.

Amsterdam, vrijdag 5 juni
Weer gaat het mis voor Nederland. Was de stemming na Spanje-thuis nog opperbest, de bizar verlopen oefenwedstrijd tegen de Verenigde Staten (3-4) zorgt voor een nieuwe kater. Met name defensief toont Oranje zich nog maar eens enorm kwetsbaar, Hiddink slaagt er maar niet in om de verdediging stabiel te krijgen. De bondscoach zelf schrikt daar wederom van.

'Conditioneel maak ik me geen zorgen, maar wel over het gogme', blikt hij vast vooruit op het zeer belangrijke EK-kwalificatieduel met Letland van een week later. 'Dat zit er niet in. En daarom ga je met 3-4 de bietenbrug op. Kansen creëeren we altijd wel, maar het gaat ook om een wedstrijd doodmaken, dat hebben we niet gedaan.' Weer haalt Hiddink uit naar zijn spelers, de verdedigers in het bijzonder.

Riga, vrijdag 12 juni
Waar Hiddink aan de uitslag van het thuisduel met Letland (6-0) vooraf nog zijn baan verbond, doet hij dat voor het uitduel niet. En dat terwijl de belangen wederom enorm zijn: bij een nederlaag is het EK 2016 verder weg dan ooit. 'Destijds was ik een beetje ironisch', zegt Hiddink vooraf over zijn opmerking van een paar maanden eerder. 'Iedereen wist toch wel dat we van die Letten thuis zouden winnen, dat was niet het probleem. Toen. Nu wordt het wat gevaarlijker.'

Hij laat in het midden wat hij doet bij puntenverlies, maar krijgt gelijk: het wordt in Riga gevaarlijk. Lang lijkt het 0-0 te blijven, maar Oranje wint alsnog: 0-2. Hiddink toont zich opgelucht, doet weer vaag over zijn toekomst, maar een paar dagen later duikt voor het eerst het bericht op dat de keuzeheer ook echt een stap terug gaat doen. Hiddink zelf neigt naar een rol als adviseur, terwijl de KNVB klaar is voor een voortijdige switch. Het is een kwestie van tijd voordat Blind het stokje overneemt.

Zeist, maandag 29 juni
De kogel is door de kerk: Hiddink en de KNVB gaan per direct uit elkaar. Na een kleine elf maanden vol met matig voetbal, slechte resultaten, een moeizame omgang met de pers, onduidelijkheid, relletjes en onrust houdt Hiddink het voor gezien. Hij draagt zijn taken over aan assistent Blind, met wie de KNVB snel om tafel wil over de precieze voorwaarden rondom de vroegtijdige wisseling van de wacht. Ook van een rol als senior-bondscoach voor Hiddink, zoals eerder geopperd werd, is geen sprake meer.

Zo dreigt voor de Achterhoeker een roemloos einde van zijn loopbaan. Aan Blind nu de taak om het EK te halen én om het vertrouwen weer terug te brengen. Want met vijf nederlagen, één gelijkspel en slechts vier overwinningen in tien interlands kan niet anders worden geconcludeerd dat het tweede dienstverband van Hiddink bij Oranje een regelrechte teleurstelling is geweest. (Dolf van Aert)

• Meer over

• Nederland
• EK-kwalificatie 2016 Frankrijk