Johan Cruijff contra het establishment bij Ajax

Cruijff is een gentleman. Toen Rinus Michels op een achterbakse wijze verhinderde dat hij bondscoach werd, bleef hij De Generaal met respect behandelen en toen zijn protégé Marco van Basten in februari 2008 de door Cruijff geadviseerde grote schoonmaak binnen Ajax niet wilde uitvoeren, stapte De Verlosser uit protest op, maar hij bleef Van Basten steunen.

Johan Cruijff is de beste voetballer die dit land ooit voortbracht. Met generatiegenoot Willem van Hanegem zette hij Nederland op de wereldkaart in 1974 en hij maakte van Ajax een Europese topclub. Vervolgens presteerde hij dat ook bij Barcelona en als coach herhaalde hij die stunt nog eens bij beide clubs.

Ik heb de coach Cruijff als een romanticus en idealist leren kennen. Het resultaat was voor hem van ondergeschikt belang. Hij streefde vooral naar aanvallend, aantrekkelijk en oogstrelend voetbal. Hij vond een fantastische wedstrijd, die met 4-3 verloren werd, belangrijker dan een via de counter gestolen overwinning met 1-0.

Cruijff wilde zich in de dug-out niet schamen voor het voetbal waarvoor hij verantwoordelijk was. Hij was een moedige coach, mensen die het minder goed met hem voor hadden noemden hem een roekeloze coach. De aanwezigheid van Cruijff was in ieder geval een garantie voor goed voetbal.

Cruijff is ook altijd een beschaafde ambassadeur van het vaderlandse topvoetbal en Ajax geweest. Hij wordt volkomen ten onrechte nog steeds afgeschilderd als een lafaard die de verantwoordelijkheid bij Oranje niet op zich durfde te nemen, maar hij heeft zich liefst drie keer aangeboden en werd steeds met allerlei drogredenen afgeserveerd.

Op een bepaald moment vond hij, dat de nieuwe generatie het moest overnemen. Hij wilde de jonge coaches, die hij nog als voetballer onder zijn hoede had, niet in de weg zitten. Hij volgt het internationale voetbal op de voet, maar hij heeft alleen gevoelens voor Ajax en Barcelona.

De wanprestaties van Ajax tegen Willem II en Real Madrid raakten de Ajacied, vooral doordat hij er van overtuigd is, dat het ook anders kan. Daarom was de kritiek in zijn column in De Telegraaf onlangs geen persoonlijke afrekening, maar een wanhopige noodkreet.

Het doet Cruijff pijn dat zijn grote liefde zo slecht presteert en dat er in zijn ogen louter niet door enige kennis van zaken geremde lichtgewichten het beleid bepalen in De Arena. Zijn handen jeuken, hij is ervan overtuigd, dat hij van Ajax weer een topclub kan maken.

Binnen Ajax is de column blijkbaar ingeslagen als een bom, want opvallend veel mensen binnen de organisatie voelden zich aangesproken. Ze riepen zó hard in koor dat ze het beroemde erelid niet meer serieus namen, dat ik moet concluderen dat ze Cruijff nog steeds érg serieus nemen. Johan Cruijff niet serieus nemen zodra het over voetbal gaat, is een schrijnende vorm van zelfoverschatting en arrogantie.

Natuurlijk neemt het hoofd jeugdopleiding Jan Olde Riekerink de kritiek serieus, want hij weet dat Ajax in het verleden Wim Kieft, John Bosman, Marco van Basten, Patrick Kluivert en Dennis Bergkamp produceerde, terwijl de club de afgelopen jaren een vermogen moest uitgeven om de falende jeugdopleiding te camoufleren met het aantrekken van Zlatan Ibrahimovic, Klaas-Jan Huntelaar, Dario Cvitanich, Markus Rosenberg, Nikos Machlas, Angelos Charisteas, Yannis Anastasiou, Luis Suarez, Miralem Sulejmani en Mounir El Hamdaoui.

Albert Luque was zelfs een tragisch dieptepunt. Hij kwam met veel bombarie van Newcastle United en is via de achterdeur naar Málaga vertrokken, maar algemeen directeur Rik van den Boog verzekerde me onlangs dat Luque de club gedurende drie jaar zeventien miljoen euro kostte. Van den Boog is overigens niet te benijden, want hij was nauw betrokken bij de ondergang van het Marco Borsato-imperium. Zodra de rechter hem schuldig bevindt, kan hij onmogelijk langer leiding geven aan een beursgenoteerd bedrijf, maar De Telegraaf voert nu al een hetze tegen Van den Boog en neemt een voorschot op de rechterlijke uitspraak.

Onlangs was ik een ochtend te gast bij de algemeen directeur. Ook Van den Boog is geschrokken van de onverwachte aanval van Cruijff. Hij beseft, dat Keje Molenaar een uitermate geschikte kandidaat is om hem op te volgen en de ex-Ajacied en jurist zit helemaal op de lijn van Nummer 14.

De rondleiding was overigens best interessant, want De Toekomst heeft dankzij de nieuwlichters binnen Ajax veel weg van een wetenschappelijk centrum voor whizzkids. Iedere speler beschikt in de kleedkamer over een eigen beeldscherm, waarop hij zijn verrichtingen tijdens trainingen en wedstrijden nog eens kan bestuderen en analyseren.

De communicatie bij een moderne topclub verloopt blijkbaar via de computer. Trainende spelers kunnen er de kantjes niet meer aflopen, want overal staan sensoren en de spelers dragen chips, waardoor de computer de looplijnen genadeloos registreert. Ajax produceert aan de lopende band robots, maar de creatieve voetballers, waar de club ooit een reputatie mee opbouwde, behoren in Amsterdam tot een uitgestorven ras.

Trainer Martin Jol presteerde het zelfs om tijdens een persconferentie met een cynische ondertoon over het clubicoon Cruijff te praten. Jol kan zich in Amsterdam alles permitteren. Hij mocht zelfs het door voorzitter Uri Coronel geschreven rapport negeren. Daarin schreef Coronel dat de trainer van Ajax zijn eigen staf niet mocht meenemen of aanstellen.

Vervolgens kreeg Marco van Basten de ruimte om John van ’t Schip en Rob Witschge als assistenten te benoemen, waardoor de club plotseling over drie onervaren coaches beschikte. Als clubtrainer was Van Basten een rookie, maar hij mocht wel ruim dertig miljoen euro investeren in spelers die nauwelijks iets toevoegden aan Ajax.

Zoiets is bij geen enkel beursgenoteerd bedrijf mogelijk, maar de aandeelhouders van Ajax bekommeren zich blijkbaar niet over hun funaandelen. Jol heeft als trainer veel meer ervaring dan Van Basten, doet het ook beter, maar mocht zelfs zijn broer Cock als rechterhand meenemen, plus de evenals Jol uit Den Haag afkomstige jeugdtrainer Albert van der Dussen.

De algemeen directeur kan dat overigens verklaren. Ajax kijkt niet meer naar het Ajax- of voetbalverleden van een jeugdtrainer, maar iedere sollicitant wordt onderworpen aan een psychologische test. Van der Dussen stak met kop en schouders boven de andere kandidaten uit.

Als trainer functioneert Jol naar behoren, als technisch directeur maakt hij er een chaos van. Hij blijft zinloos investeren in vergane glorie, waardoor de eigen jeugd wordt gedemotiveerd.

Marko Pantelic, Nicolás Lodeiro, Hyun-Yun Suk, André Ooijer, Thimothée Atouba en Mido zijn geen spelers voor wie een supporter een seizoenkaart koopt. Door de komst van Jol zijn de zinloze competentiestrijdjes, tussen Leo Beenhaker en Co Adriaanse, Louis van Gaal en Ronald Koeman, Martin van Geel en Henk ten Cate, niet meer aan de orde, maar als voetbalman zou Jol op z’n minst met Cruijff kunnen gaan praten, in plaats van hem af te serveren met wat hatelijke oneliners.

Niemand hoeft zich bedreigd te voelen. Cruijff heeft oprecht het beste voor met Ajax. Hij wil geen baan, hij wil geen geld, hij wil alleen dat Ajax structureel beter gaat presteren, waardoor de club weer een toekomstperspectief krijgt en niet vernederd wordt in de Champions League.

De voormalige topvoetballer ambieert geen functie. Dat zou zijn vrouw Danny ook nooit toestaan. Ik ken twee Nederlanders die Johan heten en thuis niets te vertellen hebben. Er is er één hoofdredacteur van dit blad, de ander woont in Barcelona. Cruijff wil zijn club slechts adviseren en het zegt alles over de ego’s van de huidige beleidsbepalers dat ze daar niet voor open staan.

Ze blijven Cruijff zien als een gevaar, een vijand die hun status onderuit wil halen. De populistische kreet dat Ajax groter is dan wie dan ook, is in Amsterdam niet van toepassing. Alle zwakke broeders, met een slecht geweten en weinig zelfkritiek, zijn solidair met elkaar.

Bij Ajax is geen ruimte voor mensen die een oplossing aandragen. Iedereen wil overleven. Het ultieme doel is nu om de man die de club groot maakte belachelijk te maken en niet serieus te nemen. Hier zou die roemruchte vijfde colonne eens iets aan moeten doen, maar die heren maken tegenwoordig ook deel uit van het establishment. Arm Ajax.

Johan Derksen