'John Jaakke laat Maarten Fontein stikken'

Buitenstaanders die de voetbalwereld betreden, worden als naïeve sukkels beschadigd, afgeserveerd en geliquideerd. Het is vaak heel onrechtvaardig, maar het wereldje blijft als een magneet trekken aan geslaagde zakenmensen, beter gesitueerden en academici. Maarten Fontein (foto) kwam, zag en verloor. De voormalige cricket-international, met het liberale hoofd, zijn double-breasted blazer en zijn zuiver zijden clubdas, was bijna dertig jaar een succesvol manager bij Unilever. Hij woonde voor zijn werk in Australië, Zweden, Turkije en China. Fontein zette winstgevende bedrijven op en eindigde als hoofd marketing ijsdivisie. Hij zette het beroemde Magnum-ijsje internationaal op de kaart door het in Turkije en China op de markt te brengen.

Op het moment dat algemeen directeur Arie van Eijden afscheid nam van Ajax, keerde Fontein terug in Nederland om eindelijk eens te gaan genieten van het leven en zijn dagen te slijten op de golfcourse. Vanuit het circuit toonden Theo van Duivenbode die een topfunctie bekleedde bij verzekeringsmaatschappij Stad Rotterdam, en Keje Molenaar, een geslaagd jurist, interesse voor de functie. De twee ex-Ajacieden werden echter gepasseerd, omdat een headhunter Fontein presenteerde als de ideale algemeen directeur van Ajax. Fontein liet zich als een kwajongen het hoofd op hol brengen en ging de uitdaging aan. In het verleden had hij voortdurend bewezen dat hij een onderneming bedrijfsmatig kon runnen, maar een voetbalclub, een beursgenoteerde nog wel, is geen doorsnee bedrijf.

Vanaf 1 november 2005 kreeg de 55-jarige Fontein te maken met een technisch directeur, spelersmakelaars, 24 heren van de ledenraad, supporters, de media, Johan Cruijff, ereleden, Piet Keizer, 462 leden van de algemene ledenvergadering, trainers, zijn voorganger Van Eijden, de invloedrijke ex-bestuursleden Arie van Os en Michael van Praag, het prominente lid Leo van Wijk, de onvermijdelijke Ed van Thijn, een raad van commissarissen en de slappe voorzitter John Jaakke.

Fontein deed zijn uiterste best. Hij gedroeg zich als een gentleman, maar beheerste het spel in de wandelgangen niet, wist geen raad met de vijfde colonne. En als rookie in de voetbalwereld wist hij helemaal niet wie er te vertrouwen waren. Fontein voerde een kansloze strijd en is nu het slachtoffer, omdat er na jaren van wanbeleid koppen moeten rollen, maar de verantwoordelijken willen overleven. Natuurlijk was Fontein ongeschikt voor deze job, maar hij is niet verantwoordelijk voor de teloorgang van Ajax. Hij was op het verkeerde moment op de verkeerde plaats. Er werd een heuse commissie in het leven geroepen, onder leiding van clubicoon Uri Coronel, om hiaten binnen de organisatie bloot te leggen. Ex-politicus Roger van Boxtel, fysiotherapeut Reinier van Dantzig, discjockey Daniël Dekker, ex-speler Van Duivenbode die zelf graag algemeen directeur wilde worden, FC Volendam-trainer Stanley Menzo, reisbureau-eigenaar Arend de Roever en Joop Krant, die niets met media te maken heeft, stelden een voor Fontein vernietigend rapport samen. Hij wordt als een onbenul neergezet die absoluut niet berekend was op zijn taak.

Het conceptrapport van 12 februari 2008 vermeldt: 'De algemeen directeur dient thuis te zijn in de voetbalwereld en is het boegbeeld van de club. Hij moet een people-manager zijn voor het personeel en een warme persoonlijkheid waar ook de supporters en commerciële relaties zich bij op hun gemak voelen. In de beleidsplannen van de directie moet een realistisch beeld geschetst worden van de mogelijkheden van Ajax, zowel in sportief als in financieel opzicht. Passend bij het Amsterdamse lef wil Ajax altijd voor de hoofdprijs gaan, maar het managen van verwachtingen dient met realisme toegepast te worden. De commissie heeft vastgesteld dat van een optimale relatie tussen John Jaakke en Maarten Fontein geen sprake is. Dit wordt toegeschreven aan de wijze van leiding geven van Fontein, waardoor Jaakke zich gedwongen voelt om zich met de uitvoering van het beleid te bemoeien. Dit veroorzaakt mede een gebrek aan slagvaardigheid en korte beslislijnen bij Ajax. Sinds 1 december 2005 kent Ajax een driehoofdige directie. In die structuur worden met name aan Fontein specifieke eisen gesteld op het gebied van samenbindende kracht, het toezien op collegiale besluitvorming en motiverend leiderschap naar binnen en buiten. De commissie stelt vast dat Fontein deze vereisten onvoldoende heeft ingevuld. De commissie stelt tevens vast dat bij de selectie van Fontein te veel nadruk is gelegd op internationale ervaring en commerciële kwaliteiten, terwijl specifieke eisen op het gebied van sociale cohesie, leiderschap, voetbalkennis, mediapresentatie en warmte hadden moeten worden gesteld.'

Deze conclusies kloppen, maar dat kan toch geen verrassing zijn voor Ajax. Iedere buitenstaander sneuvelt in de als slangenkuil bekendstaande Arena. Het zegt alles over de interne verhoudingen bij Ajax dat de redactie van Voetbal International de inhoud van het concept rapport eerder kende dan Fontein. Hij hoorde mij op RTL7 voor de wedstrijd Ajax-Sparta zijn doodvonnis uitspreken, terwijl het gesprek met de raad van commissarissen nog niet was gevoerd. Zelfs het persbericht waarin Ajax ten onrechte beweerde dat Fontein de eer aan zichzelf hield, lekte uit. We hoeven geen medelijden met Fontein te hebben. Als volwassen man heeft hij zichzelf overschat en de intriges binnen Ajax onderschat. Onrechtvaardig is het wel. Fontein is in het diepe gegooid en Jaakke heeft hem willens en wetens laten verdrinken en probeert nu zelf te overleven, omdat hij graag een karaktermoord pleegt om op het pluche te blijven.

De voormalige KLM-topman Van Wijk was de gedroomde opvolger van Van Praag als voorzitter. Van Wijk bedankte voor de eer en de voorzitter van de selectiecommissie, ex-burgemeester Van Thijn van Amsterdam, wist geen voor alle partijen aanvaardbare kandidaat te presenteren. Daarom kreeg jurist John Coenraad Jaake het voordeel van de twijfel. Hij zou in de ogen van zijn ontdekkers een frisse wind laten waaien binnen de club. Sinds zijn aantreden in juli 2003 is het sportief bergafwaarts gegaan en is er van enige continuïteit geen sprake. Leo Beenhakker vertrok als technisch directeur. Louis van Gaal volgde hem op. Van Gaal vertrok na een prestigestrijd met Ronald Koeman. Even later werd Koeman ontslagen, Danny Blind werd zijn opvolger. Martin van Geel werd de nieuwe technisch directeur en Blind moest plaatsmaken voor Henk ten Cate. Hij vertrok naar Chelsea, Adrie Koster nam zijn taken over.

Het conceptrapport is dodelijk voor de man die verantwoordelijk is voor deze chaos: 'De raad van commissarissen moet controlerend functioneren, meer op afstand en meer op de achtergrond. De rolverdeling tussen Fontein en Jaakke is niet duidelijk. Jaakke heeft naast zijn formele taken als voorzitter van het toezichthoudend orgaan een representatieve rol. Hiermee wordt afstand genomen van het model waarbij de voorzitter van de raad van commissarissen als boegbeeld geldt.' Het zal Jaakke allemaal een zorg zijn. Zijn gevoel voor eigenwaarde is lenig; dan maar linten doorknippen en handen schudden. Wat er ook gebeurt en wie er de komende tijd wordt geliquideerd, Jaakke geeft geen krimp. Hij had voor een frisse wind moeten zorgen, het werd een teloorgang. Maar Ajax heeft in ieder geval de voorzitter die de club verdient. Hij houdt erg veel van zichzelf, terwijl Ajax slechts een instrument is waaraan hij zijn status ontleent.