Kalusha: 'Finale is zeer emotioneel voor Zambianen'
De nationale ploeg van Zambia treedt zondagavond in de hoofdstad van Gabon aan voor de finale van de Afrika Cup. In Libreville is het favoriete Ivoorkust de opponent. Voor de Zambianen betekent de eindstrijd een zeer emotionele terugkeer naar de stad waar ooit de grootste ramp uit de Zambiaanse voetbalgeschiedenis zich voltrok. Een portret. Op 27 april 1993 is de nationale ploeg van Zambia op weg naar Senegal waar de talentvolle lichting een WK-kwalificatieduel met Senegal moet afwerken. Boven Libreville slaat vervolgens het noodlot toe. De piloot van het vliegtuig wil bijtanken, maar enkele seconden later is een van de grootste rampen uit de voetbalgeschiedenis een feit. Het vliegtuig stort neer en alle inzittenden komen om. Zambia rouwt. Achttien spelers, de bondscoach en de volledige begeleidingsstaf vinden de dood.
Een van de sterspelers en de aanvoerder van die Zambiaanse generatie ontsnapt aan de dood. De op dat moment 29-jarige PSV-spits Kalusha Bwalya (foto in PSV-shirt) reist direct af naar Senegal omdat hij in Eindhoven enkele formaliteiten dient af te ronden, alvorens hij zich gaat opmaken voor het treffen met Senegal. Ook de in België spelende Joe Bwalya (Cercle Brugge) en Charly Musonda (Anderlecht) reizen op eigen gelegenheid. De drie internationals verliezen tijdens de ramp in één klap dertig landgenoten, vrienden en collega's. 
Voor Kalusha komt met de ramp een einde aan zijn WK-droom. De 100-voudig international (50 goals) zet zich nadien met hart en ziel in voor het vaderlandse voetbal. Als bondscoach zwaait hij tussen 2004 en 2006 de scepter, waarna hij een rol op het veld verruilt voor het pluche. Nog altijd is Kalusha preses van de Zambiaanse voetbalbond (foto). Weliswaar niet onomstreden blijft Great Kalu zich inzetten voor zijn droom: een eerste WK-deelname van Zambia.
Ultieme eerIn de geschiedenis van de Afrika Cup bereikte Zambia twee keer eerder de finale. Voor het eerst in 1974, de tweede keer in nota bene 1994. Een jaar na de verschrikkelijke ramp in Libreville kan een nieuwe selectie van Zambia hun overleden voorgangers tijdens het toernooi in Tunesië de ultieme eer bewijzen. Zo ver komt het niet; Nigeria zegeviert met 2-1. Sindsdien koestert voetbalminnend Zambia nog altijd de wens de generatie-1993 te eren met niets minder dan de hoofdprijs.
Tot dusver is het keurkorps van bondscoach Hervé Renard bezig aan een subliem toernooi. De 48-jarige Fransman ziet Zambia in de groepsfase winnen van Senegal (2-1) en Equatoriaal Guinee (1-0). Met Libië worden de punten gedeeld (2-2). Door de zeven behaalde punten plaatst Zambia zich als groepswinnaar voor de knock out-fase, waarin achtereenvolgens Soedan (3-0) en een van de titelfavorieten, Ghana (1-0), naar huis worden gestuurd.
Zes van de negen dit toernooi gemaakte doelpunten van Zambia komen op naam van Emmanuel Mayuka (21) en Christopher Katongo (29, op onderste foto middelpunt van feestvreugde). Beiden namen drie treffers voor hun rekening en bezetten daarmee, met nog een hoop anderen, de bovenste positie op de topschutterslijst. Zondagavond treffen ze een van hun medekoplopers en wereldsterren van Ivoorkust: Didier Drogba. Mayuka staat onder contract bij het Zwitserse Young Boys, terwijl Katongo sinds kort een Nederlandse trainer heeft. Het Chinese Henan Construction, waar Jan Versleijen technisch eindverantwoordelijke is, is zijn werkgever. 
Renard is zich terdege bewust van de emoties die spelen rond de rentree in Libreville. 'Het stond in de sterren geschreven dat wij op de plaats waar de voltallige ploeg in 1993 verongelukte diezelfde lichting een enorme eer kunnen bewijzen. Het was een ware catastrofe voor het land. Twaalf miljoen Zambianen wachten op onze terugkeer naar Libreville. Wij zullen ook naar de plek van de ramp gaan en de helden van weleer herdenken. Voor hen gaan we spelen en voor het prachtige land Zambia.'
Voor de huidige spelers van Zambia is de vliegtuigramp bekend, maar de meest internationals waren destijds te jong om bewust de grootte van het drama in te zien. Kalusha hoopt dat zijn Zambia de voor hem uiterst emotionele terugkeer luister kan bijzetten met de eindzege. 'Dit betekent heel veel voor mij en voor het land. Iedereen is blij met deze jongens en hun fantastische prestaties. Het weerzien met Libreville is zwaar. Ik hoop dat er een verbinding kan ontstaan tussen de nieuwe ploeg en het oude team zodat we zondag als winnaar van het veld kunnen stappen.' (Tim Tempelaars) 
Foto: VI Images