Topscorer Janssen lijkt alleen maar beter te kunnen worden

'Dit is zeker een sportieve revanche', vertelt een smadelijk lachende Janssen (21) na zijn drie treffers tegen Feyenoord (4-2) op 24 januari.  Weggestuurd op Varkenoord, opgebloeid bij Almere City FC en nu ontketend bij AZ. Voor de winterstop is er soms nog voorzichtige kritiek. Mist Janssen niet teveel kansen? Is de stap vanuit de Jupiler League niet te groot voor hem?

Het zijn vragen die na de winterstop niet meer gesteld worden. Na de 'valse' hattrick tegen Feyenoord toont Janssen zich plots een koelbloedige killer, die dit kalenderjaar in zeventien competitiewedstrijden 21 (!) goals maakt. De ultieme bekroning volgt in maart op Wembley, waar hij bij zijn interlanddebuut ijskoud een strafschop tegen de touwen schiet en ook een belangrijk aandeel heeft in de winnende treffer van Luciano Narsingh. De opleving van Janssen is geen verrassing als gekeken wordt naar zijn Expected Goals, een methode om de kwaliteit van schoten te meten.

Expected Goals
Expected Goals zijn langzaam gemeengoed aan het worden in de voetbalwereld. Clubs en managers zijn al langer op zoek naar betrouwbare methodes om de kwaliteit van kansen te meten, zodat het proces gescheiden kan worden van het resultaat. Kijken naar het aantal schoten is daarvoor de traditionele manier. Het grote probleem hiervan is dat een poging vanaf veertig meter dezelfde waarde krijgt als een inzet voor open doel. In beide gevallen gaat het immers om één schot. Bij Expected Goals (ExpG) is dat anders.

Op basis van historische cijfers wordt in het ExpG-model van Opta Sports aan iedere doelpoging een waarde tussen 0 en 1 toegekend. Een penalty is bijvoorbeeld 0.79 ExpG waard, omdat 79 procent van de strafschoppen raak gaan. Om de waarde van een schot te bepalen, worden tal van factoren meegenomen. Denk aan: de afstand naar het doel, de hoek ten opzichte van het doel en het lichaamsdeel waarmee de poging wordt ondernomen.

Als alle kansen over een heel seizoen opgeteld worden, dan komen spelers aan een totale ExpG-waarde. Het interessante hieraan is dat weinig spitsen structureel meer scoren dan op basis van hun ExpG verwacht mag worden. Zelfs Lionel Messi maakt niet veel meer doelpunten dan vermoed kan worden door de kwaliteit van de kansen. Messi onderscheidt zich – net als de meeste spelers –vooral door in positie te komen om te scoren, niet door een koelbloedige afwerking. De voorspellende waarde van ExpG is een reden voor managers als Arsène Wenger om hier  gebruik van te maken bij het beoordelen van prestaties.

Ziyech, Kramer en Janssen
Wie de daadwerkelijke topscorerslijst naast de ExpG-waardes van deze schutters legt, ziet inderdaad een sterke correlatie. Van de tien spelers met de meeste treffers is het verschil bij FC Twente-spelmaker Hakim Ziyech het grootst. Hij maakte - exclusief strafschoppen - vijftien doelpunten, waar op basis van zijn kansen 10,5 goals verwacht mochten worden. Heel vreemd is dat niet. Ziyech heeft een geweldige knal in zijn linkervoet en dus schiet hij soms raak vanaf plekken waar anderen nauwelijks kans op succes zouden hebben. Ook vorig jaar scoorde Ziyech meer (2,25 goals verschil) dan op basis van zijn kansen verwacht kan worden.

Voor spitsen is het vaak lastiger om een dergelijk kunstje twee keer te flikken. Dat was voor het Engelse Brentford FC – uitkomend in het Championship – reden om af te zien van Michiel Kramer. De spits had zeventien keer gescoord voor ADO Den Haag, waar op basis van zijn kansen 'slechts' dertien goals verwacht mochten worden. Brentford verwachtte dat Kramer die prestatie niet kon herhalen en weigerde de hoofdprijs te betalen. Feyenoord deed dat wel en de 27-jarige aanvalsleider eindigde op veertien treffers. Opnieuw bleek Kramer effectief, want zijn ExpG-waarde was elf goals. Maar tot een herhaling van het succesjaar bij ADO was hij inderdaad niet in staat.

Wat dat betreft bieden de cijfers van Vincent Janssen meer perspectief. De AZ-aanvalsleider maakte 22 velddoelpunten en dat is er circa één minder dan zijn ExpG-waarde. In de eerste seizoenshelft, waarin Janssen slechts zes goals maakte, had hij al de beste onderliggende cijfers en dat kwam na de winterstop dus ook tot uiting in zijn daadwerkelijke doelpuntenproductie.

Janssen lijkt alleen nog maar beter te kunnen worden. Het is dan ook geen verrassing dat Arsenal, wat databedrijf StatDNA heeft opgekocht, een van de clubs is die op het vinkentouw schijnt te zitten voor Janssen. AZ heeft goud in handen met de spits uit Heesch. (Pieter Zwart)

*NPG=Non Penalty Goals, oftewel doelpunten uit open spel. De genoemde ExpG-waarde is eveneens exclusief strafschoppen.

• Meer over

• V. Janssen
• AZ
• Eredivisie 2015/2016