De connotatie tussen een driemansdefensie en verdedigend voetbal is in Nederland hardnekkig. De overtuigende overwinning van België op Rusland onderstreept echter dat speelwijze en spelprincipes veel belangrijker zijn dan de gekozen formatie.
Rafael van der Vaart verwoordde vrijdag feilloos hoe in Nederland aangekeken wordt tegen de aangepaste formatie van Frank de Boer. Drie centrale verdedigers = defensief voetbal = een reden om niet te kijken. 'Met vijf verdedigers tegen Oekraïne, Oostenrijk en Noord-Macedonië? Nee, dan moet je het niet eens uitzenden', sprak de analist bij de NOS.
Die uitspraak typeert de Babylonische spraakverwarring rond Oranje. Termen als Hollandse School, speelwijze, systemen en formaties worden zo hardnekkig door elkaar gebruikt dat het idee ontstaan is dat alleen dominant gevoetbald kan worden met 4-3-3 op het wedstrijdformulier.
Dat is alleen al curieus omdat positiewisselingen in het moderne voetbal zoveel voorkomen dat het een achterhaald idee is om dit in het keurslijf van een formatie te vangen.
Zoek bijvoorbeeld eens de verschillen tussen bovenstaande aanvallende veldbezettingen. De eerste is van Italië dat op papier 4-3-3 speelt. De tweede van België dat aantreedt in 3-4-3. Bij Italië voegt de rechtsback zich in de opbouw bij de twee centrale verdedigers, schuift de linksback door naar voren en komt de linksbuiten aan de binnenkant te spelen. Bij België wordt dezelfde organisatie bereikt door twee wingbacks die doorschuiven.
Voer je dit uit zoals Italië, dan moeten we het uitzenden. Doe het zoals België en het beeld moet op zwart.
De haast dwangmatige fixatie op formaties hangt samen met een gebrek aan duidelijke definities. Onderstaande tabel kan daar wat handvatten in geven. Op het hoogste conceptuele niveau staan spelprincipes. Dat gaat over wat een ploeg op het veld doet. Een formatie vertelt slechts iets over hoe dit gedaan wordt. 'Niets meer dan telefoonnummers’, heeft Pep Guardiola daar eens over gezegd. De speelwijze wordt gevormd door spelprincipes. Voor het speelplan in een specifieke wedstrijd wordt daar een formatie voor gekozen.
| Concept | Wat | Spelprincipes |
| Toepassing | Hoe | Formatie |
De wedstrijd tussen België en Rusland is een mooi voorbeeld van dit onderscheid. België heeft tegen de viermansdefensie van Rusland bijna zeventig procent balbezit. Na twee speeldagen is de ploeg van bondscoach Roberto Martínez het elftal met de meeste succesvolle passes, dribbels en doelpunten. En dat allemaal met drie centrale verdedigers. Van de vier meest defensieve ploegen (Turkije, Wales, Finland en Rusland) hebben er juist drie met vier man achterin gespeeld.
Een demonstratie van het offensieve spel van België vanuit 3-4-3 aan de hand van drie spelprincipes.