Op de vraag wat de belangrijkste les is geweest in zijn zeventienjarige trainersloopbaan heeft Ronald Koeman een simpel antwoord: ‘De spelers maken de manier van spelen, niet andersom.’ Een inzicht dat de 54-jarige Everton-manager dit seizoen met succes toepast in de Premier League. The Toffees zijn de best of the rest achter de zes topclubs.
Op Evertons trainingscomplex Finch Farm geeft Koeman een inkijkje in de methode waarmee hij voor het derde jaar op rij sterk presteert in de Premier League. Een gesprek over de Hollandse School, tactische flexibiliteit en de snel veranderende voetbalwereld.
Aanpassen
Naïef. Dat is het woord dat Koeman gebruikt als hij praat over de klassieke manier van denken over voetbal in Nederland. ‘Ik heb altijd in heel aanvallende teams gespeeld. We hadden liever de bal dan niet. Dat heeft invloed gehad op hoe ik als trainer denk. Ik wil het liefst dat mijn ploegen domineren. Maar ik ben geen trainer die zegt: 4-3-3 is mijn systeem. Dat kan alleen als je Lionel Messi hebt.’
Aanpassen is voor Koeman geen vies woord. Sterker, misschien is dat juist het belangrijkste onderdeel van zijn vak. ‘Tactisch kan je als trainer heel veel doen. Juist als jouw ploeg minder kwaliteit heeft dan de tegenstander. Dan red je het niet met alleen de Hollandse School. Dus denk ik na over manieren waarop we het die op papier betere tegenstander moeilijker kunnen maken door een tactische omzetting.’
Voor de oorsprong van zijn pragmatische houding wijst Koeman naar het EK 1988. ‘Dat toernooi wordt vaak aangehaald als succes van de Hollandse School. Daar kijk ik anders naar. Wij speelden toen zonder klassieke buitenspelers, vanuit een 4-4-2-formatie. Dat was een realistische manier van voetballen die paste bij de spelers die we toen hadden. Als coach heb ik dat moeten leren: de spelers maken de manier van spelen, niet andersom.’
‘Daarnaast heb ik natuurlijk in het buitenland gespeeld en gecoacht’, geeft Koeman een blik in zijn voetbalziel. ‘Daar krijg je andere inzichten en tref je een ander soort coaches. Dat zie ik ook terug als ik nu naar het FC Utrecht van Erik ten Hag kijk. Utrecht speelt en traint duidelijk anders dan de meeste teams in de Eredivisie. Die ommekeer zie ik langzamerhand bij meer coaches in Nederland.’
Schaduw
Koeman is als trainer een pure pragmaticus . Afhankelijk van de situatie kiest hij iedere week een strijdwijze waarmee hij denkt de kans op succes te maximaliseren. ‘Ik ben als trainer in staat om een team goed neer te zetten. Zo heb ik mijn hele loopbaan resultaat geboekt. Juist ook als mijn teams kwalitatief minder waren. Als Jon Dahl Tomasson niet diep in de extra tijd een doelpunt had gemaakt, dan stond ik met Ajax in de halve finale van de Champions League. Met Benfica kwam ik later tot de kwartfinale. Zoals ik denk dat we met Southampton en Everton de laatste drie jaar eveneens het maximale uit onze mogelijkheden gehaald hebben.’
Behalve aanpassen is balans daarbij een toverwoord. ‘Onze basisformatie bij Everton is 4-3-3’, legt Koeman uit. ‘Daarbij houd ik er rekening mee dat het voetbal veranderd is. In de Europese top zie je geen teams meer die voetballen met klassieke buitenspelers, die het krijt aan hun schoenen hebben. Dat doen wij ook niet. Met Ross Barkley en Kevin Mirallas kies ik aan de zijkanten bewust voor voetballers die de vrijheid hebben om naar het centrum te komen. Met Seamus Coleman en Leighton Baines hebben we aanvallende backs die perfect in de ruimtes kunnen duiken die daardoor ontstaan aan de zijkant. Dat heeft gevolgen gehad voor Barkley. Wanneer hij op het middenveld stond, vond ik ons te kwetsbaar. De balans is beter als we Barkley op die plek aan de rechterkant zetten.’
Pep Guardiola
Bij Barcelona vormde Ronald Koeman jarenlang een duo in het centrum van de defensie met Pep Guardiola. Dit seizoen heeft Guardiola net als Koeman een team in de Premier League onder zijn hoede. Koeman volgt het project van Guardiola bij Manchester City nauwgezet. ‘Ik vind het heel interessant om te zien hoe hij het aanpakt in Engeland. Pep heeft natuurlijk een bepaalde filosofie. Daarmee heeft hij bij Barcelona en Bayern München veel prijzen gewonnen. Nu lukt hem dat niet in zijn eerste jaar.’Koeman: ‘Dat heeft vooral te maken met de kracht van andere teams. In Spanje en Duitsland lukte het zijn ploegen vaak wedstrijden snel te beslissen. Hier lukt dat vaak niet. Wanneer je met één doelpunt verschil een slotfase ingaat, dan krijg je het in de Premier League lastig. Bijna ieder elftal beschikt namelijk over veel fysieke kracht en ook standaardsituaties zijn een belangrijk wapen.’
Uitgerekend Koeman deelt Guardiola de hardste tik uit door Everton naar een 4-0 zege op Manchester City te leiden. ‘We hebben City aangepakt op hun mindere punten. We weten dat Guardiola zijn teams altijd wil laten opbouwen en met de verdedigers het liefst oprukt tot de middellijn. Daar hebben we van geprofiteerd door met ons blok risicovolle passes uit te lokken richting het middenveld, om daarna direct diepte te zoeken in de omschakeling. Daarbij moet het ook altijd een beetje meezitten. In dit duel vlogen bijvoorbeeld bijna al onze schoten erin.’
Deze speelwijze is niet in beton gegoten. Afhankelijk van de tegenstander doet Koeman vaak gerichte aanpassingen in zijn systeem. Behalve 4-3-3 zijn onder andere 5-3-2, 3-4-2-1 en 4-4-2 gebruikt als uitgangsformatie, met verschillende tactische accenten om bepaalde gevaren in te dammen. Met wisselend succes. De keuze voor 5-3-2 tijdens de met 4-0 gewonnen wedstrijd tegen Manchester City is het summum. Daar tegenover staan wedstrijden zoals die tegen stadgenoot Liverpool (3-1 verlies), waarin het voetbal van Everton stuurloos oogt in een op maat gemaakt strijdplan.
Typerend voor de Koeman-methode zijn de twee confrontaties met kampioen Chelsea. Bij de eerste ontmoeting probeert Koeman de 3-4-3 van Antonio Conte te ontregelen door te kiezen voor 5-3-2. Dat pakt desastreus uit. The Toffees verliezen met 5-0. Koeman komt snel tot een probleemanalyse. ‘Eden Hazard was beslissend. Omdat Chelsea altijd genoeg spelers achter de bal heeft, hoeft hij verdedigend weinig te doen. Daardoor is Hazard levensgevaarlijk in de omschakeling, waar hij snel en handig profiteert als hij de ruimte krijgt.’