Sinds Chelsea 3-4-3 is gaan spelen, hebben The Blues de vorm te pakken die een overtuigend kampioenschap heeft opgeleverd. Een herschreven analyse van de succesformule van manager Antonio Conte.
De schelle stem van Conte schalt door de Zwitserse bergen in Chatillon. De passie waarmee hij elke beweging van zijn ploeg begeleidt, doet vermoeden dat een zenuwslopende wedstrijd bezig is. In werkelijkheid kijkt Conte toe hoe elf Juventus-spelers het opnemen tegen tien plastic poppen en zijn reservedoelman. Dit soort oefenvormen zijn vaste prik voor de bezeten tacticus. Conte gelooft nu eenmaal heilig in het urenlang inslijpen van patronen, zodat zijn spelers die uiteindelijk desnoods geblinddoekt kunnen uitvoeren.
De Chelsea-spelers ontkomen op trainingskamp ook niet aan de metodo Conte. In Californië laat hij zijn nieuwe ploeg soms wel zes uur per dag trainen. Conte is daarbij zo fanatiek dat hij tijdens persmomenten geen stem meer over heeft. Aan de meegereisde journalisten vertelt hij dat hij keeltabletten slikt om zich verstaanbaar te maken. ‘Ik schreeuw te veel’, is zijn eerlijke verklaring.
Conte is een perfectionist, die in zijn missie om Chelsea terug te brengen naar de Engelse top niets aan het toeval overlaat. Tegelijkertijd begrijpt de 47-jarige Italiaan als geen ander dat hij zijn spelers nodig heeft om succesvol te zijn. Conte noemt zichzelf graag een kleermaker. ‘Die kan alleen doen wat zijn materiaal hem toestaat. Zo is het voor mij ook. Als ik als coach een zeer gecompliceerd systeem toepas bij een team dat te zwak is, dan faal ik waarschijnlijk. Dus ik moet me altijd aanpassen aan de omstandigheden.’
‘Ik moet me altijd aanpassen aan de omstandigheden.’
In Londen bouwt Conte daarom niet voort op de 3-5-2-formatie waarmee hij met Italië en Juventus zo succesvol geweest is. In zijn gedachten ziet hij The Blues schitteren in een 4-2-4. ‘Want we hebben buitenspelers die sterk zijn in één-tegen-één-duels en ik houd van twee spitsen die vlak naast elkaar spelen.’ Dus wordt Michy Batshuayi aangetrokken om voorin een koppel te vormen met Diego Costa. N’Golo Kanté wordt losgeweekt van kampioen Leicester City, waar de Franse balafpakker heeft aangetoond uitstekend te kunnen functioneren op een tweemansmiddenveld.
Dit oorspronkelijke plan van Conte ligt al in de prullenbak als Chelsea op 15 augustus het seizoen begint met een thuiswedstrijd tegen West Ham United. In de voorbereiding is de gedroomde 4-2-4 al snel een 4-2-3-1 geworden, maar in de Premier League is 4-1-4-1 het gekozen kledingstuk. Ook in die samenstelling vallen de puzzelstukjes echter niet in elkaar. Na een pijnlijke 3-0 nederlaag bij Arsenal zijn Conte en consorten eind september zelfs afgedaald tot de middenmoot. Acht punten onder koploper Manchester City. Chelsea mist balans en de verdediging is zo lek als een mandje. Voor Conte is dat onverteerbaar. Hij heeft al eerder aangedrongen op defensieve versterking, met de komst van David Luiz en Marcos Alonso als resultaat.
Toch moet Conte tot zijn eigen frustratie na de wedstrijd tegen Arsenal erkennen dat Chelsea alleen op papier een goed team heeft. ‘Dus ik slaap op dit moment niet. Na een dergelijk nederlaag is het normaal voor mij om niet te slapen. Niet alleen vanavond, maar voor twee nachten. Als ik niet slaap, dan denk ik na. En het is belangrijk om na te denken.’
De slapeloze nachten van Conte missen hun uitwerking niet. Op 1 oktober komt hij in de uitwedstrijd tegen Hull City met een 3-4-3-formatie op de proppen. Sinds die tactische omzetting is Chelsea plots ongenaakbaar. De kille cijfers vertellen het hele verhaal. Voor de omzetting staat Chelsea achtste, met een achterstand van acht punten op de koploper. Na de omzetting verliest de formatie van Conte nog slechts één wedstrijd, waardoor twee duels voor het einde de titel al binnen is.
Aanvallende patronen
De patronen van Conte zijn in de wedstrijden van Chelsea duidelijk herkenbaar. Dat begint eigenlijk op de momenten waarop doelman Thibaut Courtois van achteruit het spel op gang probeert te brengen. Dan treden namelijk een aantal mechanismes in werking, die variëren afhankelijk van de positionering van de tegenstander. De basisvorm is een tegenstander die met één spits stoort. In dat geval gaan de backs halfhoog staan rond de middellijn en maken de drie centrale verdedigers vervolgens het veld breed. Courtois opent daarna richting César Azpilicueta of Gary Cahill. Samen met David Luiz spelen zij dan de bal rond tot de mogelijkheid bestaat om met een verticale pass een linie van de tegenstander te doorbreken.
Wanneer een tweede tegenstander zich meldt om de opbouw van Chelsea te verstoren, dan treedt een tweede patroon in werking. David Luiz beweegt dan namelijk als een libero naar voren, zodat hij in een ruitvorm komt te staan met doelman Courtois en de andere twee centrale verdedigers. Dit biedt Chelsea verschillende opties om door de eerste lijn van pressie heen te spelen. Bijvoorbeeld door de opgeschoven David Luiz aan het werk te zetten, of door via Courtois de bal horizontaal te verplaatsen naar de andere kant.
Diezelfde ruit is terug te zien als Chelsea hoger op het veld geconfronteerd wordt met twee tegenstanders. In die gevallen is David Luiz de laatste man, die kort achter zijn twee collega’s staat. Om beurten laten verdedigende middenvelders N’Golo Kanté en Nemanja Matic zich vervolgens zakken om de ruit compleet te maken. Dit zijn patronen die vergelijkbaar zijn met die in de 3-5-2 van Conte, waar Andrea Pirlo vaak de speler was die de zone voor de drie centrale verdedigers bestreek.
Tegen opponenten die met drie man pressen, heeft Chelsea de meeste moeite. Vaak wordt dan gekozen voor een gerichte lange pass, bijvoorbeeld richting een van de vleugelbacks. Die komen namelijk vaak vrij als een team met buitenspelers de drie centrale verdedigers van Chelsea vastzet. De alternatieve strategie heeft simpelweg te maken met snel handelen. In die gevallen trapt Courtois de bal uit voordat de tegenstander georganiseerd is, om vervolgens met snelle combinaties iemand vrij te spelen en de bal te verplaatsen naar de andere kant. In zijn tijd bij Juventus trainde Conte dit met opbouwoefeningen op een half veld, waarbij spelers de bal maximaal één keer mochten raken.