Oekraïne is de eerste tegenstander van Oranje op het EK. Andriy Shevchenko, de absolute icoon van de vorige gouden generatie Oekraïense voetballers, heeft als bondscoach een talentvolle lichting tot functionerend collectief gesmeed. Analyse van een landenploeg die meer swingt dan je vooraf zou verwachten.
Als goalgetter maakte Shevchenko in zijn spelersloopbaan deel uit van menig sterrencollectief. Eind jaren negentig vormde hij samen met Sergei Rebrov een koningskoppel in de voorhoede van de pressingsmachine van trainer Valeriy Lobanovski, een ploeg die in het seizoen 1998/99 één doelpunt tekortkwam om de Champions League-finale te bereiken. Bij AC Milan schitterde hij jarenlang zij aan zij met wereldsterren als Paolo Maldini, Kaká, Clarence Seedorf en Rui Costa. Als dertiger maakte hij de eerste lichting Abramovich-vedettes - onder anderen Didier Drogba, Michael Ballack, Claude Makélélé - bij Chelsea mee.
Kortom, Shevchenko is wel wat star power gewend. Daarnaast heeft hij een aardig rijtje trainers meegemaakt als speler: zo'n vijftien jaar doorbrengen onder de leiding van Lobanovskyi, Carlo Ancelotti en José Mourinho is uit tactisch opzicht een nagenoeg perfecte leerschool. In de voorbije kwalificatiereeks laat hij als bondscoach van Oekraïne zien dat dit paard wel degelijk een goede ruiter is. Met gedurfde keuzes en slimme kunstgrepen heeft hij een talentvolle lichting internationals tot effectieve ploeg gesmeed.
Aan de hand van de tactische rollen van de vijf sterspelers van Oekraïne zien we hoe Shevchenko de aanstaand EK-opponent van Oranje laat spelen.
'Memphis-rol' voor Braziliaanse Shakhtar-ster
Nee, Marlos Romero Bonfim is niet de meest Oekraïens aandoende naam die je ooit zal horen. Ook zal er bij de naturalisatie van de Braziliaanse sterspeler van Shakthar Donetsk nog lang een vraagteken worden geplaatst, op basis van de vele geruchten - die zijn werkgever tot op de dag van vandaag stellig ontkent - dat de linksbenige technicus een bonus van een miljoen euro zou hebben ontvangen van zijn club om voortaan niet meer als buitenlander mee te tellen. Marlos is Oekraïens staatsburger sinds 2017. In maart 2019 doorliep zijn (eveneens Braziliaanse) ploeggenoot Júnior Moraes, een kundige spits, dezelfde prodecure, waardoor Shakhtar nu twee extra buitenlanders kan opstellen en het Oekraïense nationale team een flinke kwaliteitsinjectie in de voorhoede heeft gekregen.
Schimmig of niet, het talent van de 31-jarige Marlos valt niet te ontkennen. En de EK-plaatsing van Oekraïne betekent dat de grijsharige creatieveling niet langer topkanshebber is voor de niche-eretitel 'beste voetballer die je niet kent'.
In het cruciale kwalificatieduel met Portugal in oktober (2-1 winst) stemt bondscoach Shevchenko zijn teamtactiek af op de kwaliteiten van de Shakhtar-ster. Marlos start op papier als 'centrumspits', maar is in balbezit tegen de Portugezen continu elders te vinden dan in de punt. Met slimme loopacties richting zijn middenveld of de flanken maakt Marlos zich tussen de linies aanspeelbaar in het positiespel van Oekraïne.
Targetman Roman Yaremchuk, die momenteel uitstekend presteert bij AA Gent, is snel voor iemand van zijn lengte. Dit komt Shevchenko goed uit: hierdoor kan hij Yaremchuk als linksbuiten laten starten, maar vult de 23-jarige aanvaller dikwijls de vrijgevallen spitspositie op, zodra Marlos gaat zwerven over het veld. De linkerflank van Oekraïne blijft desondanks goed bezet, aangezien linksback Vitallii Mykolenko (20 jaar oud) vooral aanvallend ingesteld is, en linksmid Oleksandr Zinchenko bij zijn werkgever Manchester City in een rol als back vooral op de vleugel speelt.
Bij balbezit van Portugal komt Shevchenko's kunstgreep met Marlos goed uit. De linkspoot is belangrijk door zijn dribbelkwaliteiten, traptechniek en spelinzicht, maar blinkt niet uit bij het meeverdedigen. Als centrumspits hoeft Marlos zich niet al te veel in te spannen op defensief vlak: zijn taak is vooral om de passlijn door de as dicht te lopen.
Tegen Portugal verdedigt Oekraïne vanuit een structuur die het in de meeste kwalificatieduels hanteert. In een compacte 4-3-3-formatie staat de ploeg zo opgesteld dat het voor de bezoekers moeilijk is om door het midden van het veld tot verzorgd aanvalsspel te komen. Waar Marlos ontspannen mag meesjokken, moeten de andere twee aanvallers flink aan de bak bij het meeverdedigen. Het is aan linksbuiten Yaremchuk en rechtsbuiten Andriy Yarmolenko om het startsein te geven voor een fase van collectief drukzetten. In onderstaand afgebeelde situatie is het Yarmolenko's schuin aangesneden sprint richting centrumverdediger Rúben Dias die het teken geeft aan zijn ploeggenoten om tot pressing over te gaan. Wanneer Dias de toegesnelde Yarmolenko omspeelt met een breedtepass richting zijn linksback, is Oekraïne als collectief al 'gekanteld' richting de zijlijn.
Shakhtar-puinruimer goud waard
Met Marlos, Yarmolenko en Yaremchuk in de voorhoede, technische midmids Zinchenko en Ruslan Malinovskiy en de avontuurlijke linksback Mykolenko zijn zes van de tien veldspelers bij Oekraïne aanzienlijk beter in aanvallen dan in verdedigen. Dat de ploeg van Shevchenko alsnog een stabiele defensieve structuur heeft, is enerzijds een groot compliment voor de tactische kunde van de bondscoach. Anderzijds zijn de aanvalssterren van Oekraïne ook een bedankje verschuldigd aan het kwartet Shakhtar-spelers die het defensieve hart van de ploeg vormen. De 35-jarige doelman Andriy Pyatov, centrumverdedigers Sergey Krivtsov ('de slager' van de twee) en Mykola Matviyenko ('de opbouwer') en, vooral, controleur Taras Stepanenko spelen in clubverband al dagelijks met elkaar, en vormen de ruggengraat van de nationale ploeg.
Op 6 is de even intelligente als snoeiharde Stepanenko goud waard. De controleur blinkt uit in onopvallend-cruciale momenten als onderstaande situatie, waar hij tijdelijk zijn defensieve zone verlaten heeft om als mandekker de zwervende Bernardo Silva achterna te jagen op het moment dat de City-technicus een gevaarlijke drie-tegen-twee-overtalsituatie wil veroorzaken op Portugals rechterflank. Stepanenko is er tijdig bij, en smoort een kansrijke aanval in de kiem.
Met huidige teamgenoten als de Brazilianen Marlos, Taison, Ismaily en Tetê, en vroegere ploegmaats als Willian, Alex Teixeira en Douglas Costa stelt Stepanenko met zijn solide werk als 'politieagent' op het middenrif technisch briljante medespelers in staat uit te blinken - zij het dat hij dit doet in de anonimiteit van de Oekraïense competitie (of Europese duels op minimaal het vijfde betaaltelevisiekanaal) bij Shakhtar Donetsk. Zijn rol als puinruimer in Shevchenko's ploeg past dan ook goed bij de dertigjarige Stepanenko.
Ruimte voor reusachtige technicus
Naast vleugelflitser Yevgen Konoplyanka (ex-Schalke, ex-Sevilla; sinds Marlos' naturalisatie supersub) en City-linksback Zinchenko is Andriy Yarmolenko de derde internationaal bekende naam in deze ploeg.
Jarenlang kon je voetbalhipsters horen uitweiden over de genialiteit van een 1 meter 92 lange rechtsbuiten bij Dynamo Kiev. Maar toen Yarmolenko (als 27-jarige) in 2017 de overstap naar een grote Europese competitie maakte via een prijzige transfer naar Borussia Dortmund, viel het allemaal wat tegen. In Duitsland oogde de linksbenige buitenspeler vooral erg lui en ongeïnteresseerd. Na een jaar verkocht Dortmund hem dan ook door aan West Ham United. Bij de Engelse middenmoter begon Yarmo eveneens traag, maar is hij inmiddels een van de dragende krachten.
Bij de nationale ploeg staan de kwaliteiten van Yarmolenko al geruime tijd buiten kijf. Met 37 goals en 20 assists in 86 interlands is hij de grote meneer in de ploeg van Shevchenko. De bondscoach heeft hem, evenals Marlos, dan ook een speciale rol gegeven. Waar er bij Oekraïne op de linkerflank extreem vaak sprake is van positiewisselingen en tactische verschuivingen, mag Yarmolenko op rechts het spel juist simpelweg breed houden. Sterker, de rechtsback en rechtshalf hebben duidelijk de opdracht gekregen om vaak de zone aan de binnenkant van het veld op te zoeken met loopacties. Dit om op de flank de technisch én fysiek sterke Yarmolenko zo in één-op-één-situaties te isoleren met de linksback van de tegenstander.
Linksbenige dynamo's krijgen de vrijheid
Als laatste kijken we naar de twee uitblinkers bij Oekraïne in deze kwalificatiereeks. Dat zijn de twee midmids.
Ruslan Malinovskiy (26) was vorig jaar als alleskunner op 10 dé grote man bij Belgisch kampioen RC Genk. De linkspoot beschikt over een grappige mengelmoes van kwaliteiten: strak in de passing (ook met rechts), een ware specialist bij corners en vrije trappen door zijn puntgave traptechniek, maar fysiek ook behoorlijk sterk.
Dat blijkt ook wel uit zijn eerste goal in het gewonnen thuisduel met Litouwen (2-0), waar Malinoskiy een iets andere versie van een 'Frenkietje' opvoert, maar evenals de Oranje-dirigent doodleuk drie tegenstanders voorbij dribbelt op het middenveld, alvorens na een één-tweetje met spits Moraes raak te knallen. Waar Frenkie de Jong zijn dribbels vooral laat slagen vanwege zijn balbehandeling en versnelling, schuwt Malinoskiy juist niet om zijn lichaam in de strijd te gooien. De midmid, deze zomer voor 14 miljoen getransfereerd naar het Atalanta Bergamo van Marten de Roon en Hans Hateboer, demonstreert later in hetzelfde duel met Litouwen zijn andere specialiteit: met een pareltje van een vrije trap maakt hij ook de 2-0.
Bij Manchester City speelt hij vooral als linksback, als huurling bij PSV speelde hij onder trainer Phillip Cocu vooral niet, maar áls hij speelde, was dat op 10. Maar in de Oekraïense nationale ploeg speelt Zinchenko wéér in een andere rol. Als linkshalf wisselt hij twee verschillende rollen met elkaar af. Als Marlos als 'valse spits' speelt (en Yaremchuk dus als 'valse linksbuiten'), wijkt hij geregeld uit naar de linkerflank. Maar nog vaker zie je Zinchenko tijdens de spelopbouw zich naast Stepanenko laten uitzakken als tweede controleur, zoals in onderstaande situatie uit de galavoorstelling tegen Servië in eigen huis (5-0).
Maar Zinchenko is meer dan een verzorgde passer. Dat blijkt uit de vervolgactie die hij maakt, ná het uitzakken richting de eigen verdediging. Zodra hij een keertje de bal heeft gekaatst in de spelopbouw, spurt hij naar voren, met zijn hand omhoog (zie boven). Op snelheid is hij, terwijl hij een paar tellen daarvoor nog mede-opbouwer was, opeens aanspeelbaar achter de middenlinie van Servië. Aan de binnenkant van de linkerflank maakt hij zich vervolgens nóg eens nuttig, door zijn sprint door te zetten richting het zestienmetergebied van de bezoekers. Hierdoor kan de rechterkant van de Servische defensie niet uitstappen richting de vleugel, waarop Konoplyanka vrijkomt in de buitenbaan. De snelle vleugelaanvaller schiet de derde Oekraïense treffer van de avond binnen.
Toegegeven, Oekraïne is naar alle waarschijnlijkheid een gunstiger tegenstander in de groepsfase dan een EK-favoriet als Frankrijk, Italië of Spanje. Maar de ploeg van Shevchenko is daarentegen absoluut geen Kleinduimpje. Dit is een getalenteerde selectie, met een goede coach, een tactiek die ingericht is op de kwaliteiten van de beste spelers en de juiste balans tussen begaafde individualisten en opofferingsgezinde waterdragers. Nederland-Oekraïne belooft een interessante EK-ontmoeting te worden.
Beelden met dank aan InStat