Na een jaar vol openbare liefdesbetuigingen hebben Jorge Sampaoli en Lionel Messi het voor elkaar: ze mogen samenwerken. Niet bij Barcelona, maar bij de dolende nationale ploeg van Argentinië. De oefenwedstrijden tegen Brazilië en Singapore maken duidelijk dat Sampaoli er geen gras over laat groeien. Kamikazevoetbal moet Argentinië naar het WK in Rusland leiden.
Brazilië – Argentinië 0-1
De Argentijnse ploeg teruggeven aan het volk. Dat is de missie waarmee Sampaoli zijn baan als bondscoach is begonnen. ‘Dat gaat bepalen of we het WK gaan halen. We hebben veel meer mensen nodig in Argentijnse shirts bij de uitdaging waar wij voor staan’, spreekt de van Sevilla overgekomen coach bij zijn aanstelling. De manier waarop Sampaoli de harten van de fans wil heroveren, is glashelder: aanvallen, aanvallen, aanvallen.
In de dagen richting zijn debuut tegen Brazilië verschijnen de wildste verhalen in de pers over de plannen van Sampaoli. Zo zou hij zijn ploeg het veld in willen sturen vanuit een klassieke 3-2-5-formatie. Dermate extreem blijkt de strijdwijze van Sampaoli niet te zijn in Melbourne. Hij kiest voor een 3-4-2-1-formatie in balbezit, waarbij Lionel Messi (rechts) en Paulo Dybala (links) opereren vanachter spits Gonzalo Higuaín.
De tactiek waar Sampaoli voor kiest, wint de laatste jaren sterk aan populariteit in de Europese topcompetities. In Engeland hebben topclubs Chelsea, Tottenham Hotspur, Manchester City en Arsenal allemaal een gedeelte van het seizoen op deze manier gespeeld. Dat is een gevolg van drie ontwikkelingen die parallel aan elkaar plaatsvinden in het internationale topvoetbal. Ten eerste zijn topwedstrijden steeds vaker een gevecht om controle op een overbezet middenveld. Ten tweede worden spelers fitter, wat het mogelijk maakt voor vleugelverdediger om in hun eentje de gehele flank te bestrijken. Ten derde spelen steeds minder teams bij balbezit in dezelfde formatie als bij balbezit voor de tegenstander.
Voor Sampaoli is de voornaamste overweging dat hij een speelstijl moet vinden waarin Messi zich kan uitleven. Sampaoli is daar uitgesproken over. ‘We willen als een collectief spelen voor Messi, om het maximale uit zijn kwaliteiten te halen. Dat is nu het verschil tussen de Messi van Barcelona en de Messi van Argentinië. We willen voorkomen dat hij geïsoleerd raakt.’ Dat Messi binnen zijn gekozen strijdwijze van alle spelers de meeste vrijheid heeft, kan daarom geen verrassing zijn. Soms komt hij tegen Brazilië ineens de bal ophalen bij de centrale verdedigers. Dan duikt hij pardoes op aan de rechterflank. Om daarna richting de spitspositie te bewegen.
Daarmee is Messi de centrale pion in de door Sampaoli uitgedachte kamikazetactiek. Kort gezegd moet Argentinië onder zijn leiding aan de bal met verzorgd positiespel de weg naar voren zoeken, om op het moment van balverlies het speeltuig direct weer terug te winnen. Dat laatste heeft Sampaoli razendsnel in het systeem van zijn spelers gekregen. Argentinië zet zo nu en dan direct met zes of zeven man druk bij balverlies. Bij langdurig balbezit van de tegenstander is de aanpak wat geduldiger. Argentinië probeert Brazilië dan naar de zijkant te lokken, zodat zijwaarts pressing uitgevoerd kan worden.
Verdedigend heeft Sampaoli wat accenten aangebracht om Messi van arbeid te ontlasten. In de paar seconden na balverlies moet Messi net als zijn ploeggenoten direct pressing uitoefenen op de bal. Daarna zit zijn werk erop en meldt de superster zich naast spits Higuaín, waardoor een soort 3-4-1-2-formatie ontstaat. Wanneer het niet lukt om Brazilië de bal te ontnemen, dan wordt José Luís Gómez plots rechtsback. Gabriel Mercado schuift dan door richting de positie van linksachter, wat een asymmetrische 4-4-2 oplevert. Aan de andere kant hoeft Ángel Di María door de positionering van Mercado niet helemaal tot op zijn eigen achterlijn te verdedigen. De uitvoering van dit idee is echter niet goed genoeg om te voorkomen dat Brazilië meerdere keren gevaarlijk doorbreekt. Dat Argentinië de nul houdt, mag gezien de mogelijkheden voor de Goddelijke Kanaries een wonder heten.
Voor de opbouw heeft Sampaoli eveneens ingewikkelde patronen uitgedacht. De oefenmeester denkt via de rechterflank onder de druk van Brazilië uit te kunnen voetballen. Dus krijgt centrumverdediger Nicolás Otamendi de opdracht zich bijna tegen de zijlijn te positioneren. Daar moet hij een driehoekje zien te maken met Lucas Biglia en José Luís Gómez. Een opzet die slechts zelden slaagt. Niet in de laatste plaats doordat Otamendi net als zijn collega Jonathan Maidana niet uitblinkt in de passing van achteruit. In Chili heeft Sampaoli een vergelijkbaar probleem opgelost door middenvelders in de verdediging te zetten. Bij Argentinië kan Javier Mascherano die rol vervullen, maar hij ontbreekt deze oefentrip vanwege een blessure.
In de 52ste minuut heeft Sampaoli genoeg gezien. De 3-4-2-1-formatie blijkt te complex voor zijn nieuwe elftal, gezien de beperkte trainingstijd die beschikbaar is bij nationale teams. Hij schakelt terug naar de voor Argentinië vertrouwde 4-2-3-1, die verandert in een 4-4-2 bij balbezit van Brazilië. Met die tactische omzetting verdwijnt grotendeels de agressieve druk en verzorgde opbouw. De hand van Sampaoli is in deze slotfase nauwelijks nog zichtbaar, maar het resultaat wordt ermee over de streep getrokken.
