De eenling 

Hij steekt zijn grote rechterhand uit. De duim wijst in een grote boog naar achteren, de pink staat in een scheve hoek naar buiten gericht. Dan schudt hij de hand, een stevige hand. ‘Eddy PG.’ 

Eddy Pieters Graafland (bijna 83) heeft ook na zijn carrière de afkorting van zijn naam behouden. Aan tafel in Baren- drecht vouwt de oud-keeper van Ajax en Feyenoord zijn handen in elkaar. Als hij spreekt zwaait hij ze voor zijn lijf, die duim als blikvanger. 

Zestien jaar oud was Eddy PG toen wat later zijn handelsmerk werd voor een dubbele breuk in zijn duim zorgde. ‘In de jeugd van Ajax dook ik al op de voeten om die bal eraf te plukken. Maar deze speler haalde door en mijn duim klapte om. Ik heb de wedstrijd uitgespeeld. Natuurlijk. Na afloop gaf de dokter me een pilletje en een verbandje. Aan het einde van de week was die duim zo dik dat er een foto is genomen. Toen was het al te laat om er nog iets aan te doen.’

Toch zorgde de breuk nooit voor terughoudendheid. Eddy PG haalt zijn debuutinterland aan. ‘Nederland-België in Amsterdam. Topspits Rik Coppens kwam drie keer alleen op me af. Drie keer dook ik op zijn voeten. Drie keer had ik de bal. Nou, dat was wel wat hoor.’

En alles met de blote hand. De ontwikkeling van de handschoen maakte de 47-voudig international van dichtbij mee. ‘Eerst liet ik het rubber van tafeltennisbatjes in mijn handschoenen plakken of stikken. Na de wedstrijd maakte ik die met een borsteltje schoon; veegde ik de modder tussen de ribbeltjes uit.’

‘Begin jaren vijftig speelden we met het Militair elftal in en tegen Italië. De Italiaanse keeper droeg handschoenen met rode strip op de vingers. Die móést ik hebben. Hij vertelde me waar ik ze kon kopen en elke prijs was goed geweest. Maar de eerste training daarmee. Nou… Nee… Na twintig trainingen was ik er wel aan gewend, maar het mooiste bleef toch met de blote handen keepen. Die bal in je handen voelen… Daar ging het om.’

De herinneringen zijn nog altijd levendig. En nog altijd doen ze iets met Eddy PG. ‘Natuurlijk! Ik heb een fantastische carrière gehad. Keeper zijn was prachtig. Een eenling zijn, dat paste wel bij mij. Ik ben wel een aparte.’

‘Handen zijn werkstukken’

Piet Schrijvers (70) vouwt zijn rechter- vingers om zijn linkerpink en trekt de bovenste twee kootjes negentig graden naar buiten. Dan doet hij hetzelfde met zijn rechterpink. Hij haalt zijn schouders op, lacht laconiek en laat zijn grote handen op tafel rusten. ‘Uit de kom, gebroken, weer uit de kom. Ik ben de tel kwijt. Ik tapete de pink aan de ringvinger, maar in mijn tijd had je je pink toch weer nodig in de wedstrijd. Er waren nog geen handschoenen met vier vingergaten dus moest dat tapeje weer los. Echt genezen is dat natuurlijk nooit. Och… Moet je luisteren: in onze tijd moest je nog gewoon werken naast het voetballen. Ik heb een tijdje op de bouw gestaan. Dan schuurde er weleens wat langs je hand. Daar sta je dan toch effe bij stil. Maar dat was toen gewoon zo.’

Het liefste keepte de oud-doelman van DWS, FC Twente, Ajax (De Beer van De Meer) en PEC Zwolle (De Bolle van Zwolle) zonder handschoenen. ‘Met blote handen was het lekkerste. Natuurlijk! De handen zijn werkstukken voor een keeper. Je gereedschap. Je vóélde de bal. Maar bij nat weer… Als zo’n leren bal twee keer door een plas was gerold, was-ie twee keer zo zwaar. Dan waren er gasten bij die hun kop introkken, hoor. Als ik nú weer zou moeten keepen met zo’n bal, zal ik toch moeten nadenken hoe ik dat toen deed; ik had daar een techniek voor. Zorgen dat-ie niet… en knák.’ Schrijvers trekt zijn pink opnieuw in diezelfde on- mogelijke hoek.

Zijn eerste paar handschoenen kreeg de 46-voudig international van een vriend. ‘Die zat in militaire dienst. Keepte ik met van die groene handschoenen. Maar ook toen gold: leuk en aardig, maar wel als het droog was. Bij regen werden die dingen glad. Dus wat deed ik? We gingen weleens tafeltennissen en als er dan niemand keek, griste ik snel dat rubber van het batje. Die ribbeltjes liet ik mijn moeder aan de binnenkant van mijn militaire handschoenen naaien. Die gasten van nu kennen niet anders, maar natúúrlijk zouden ze nog zonder handschoenen moe- ten kunnen keepen. Zo’n schuimlaag is leuk, je pakt de bal, maar je vóélt ’m niet.’

Twee linkerhanden

De linkerpink staat wat verder naar buiten, het bovenste kootje van de rechter- wijsvinger wijst naar beneden. Restanten van negentien jaar keepen op het hoogste niveau. Toch liet de profcarrière van Ronald Waterreus weinig sporen na. ‘En ik ben echt niet overdreven zuinig geweest op mijn lijf. Ook niet op mijn handen. Al was klussen niet aan mij besteed; ik heb twee linkerhanden.’ Zijn scheve pink is een erfenis uit zijn laatste jaar bij New York Red Bulls. ‘Die is in het kunstgras blijven steken. Ik had al de nodige duels gemist en twee dagen later speelden we een wedstrijd. Ik heb er toen geen poeha over gemaakt en snel een speciale handschoen besteld: één met vier vingers waardoor ik de pink en ringvinger kon spalken. Kon ik toch spelen. Maar die vinger heeft nooit kunnen herstellen. Ik heb voor altijd een scheve pink.’

Zijn kromme wijsvinger dan? ‘Ineens zag ik dat die er niet zo goed op stond. Zal zwaar gekneusd zijn geweest. De laatste wedstrijd zonder pijn kan ik me niet herinneren. De adrenaline haalt veel weg.’ Hij kijkt naar zijn handen. Her en der steken er velletjes uit zijn nagelriemen, de randen van zijn nagels zijn rafelig en kort gebeten. Ze glimmen. ‘Zolang ik me kan herinneren bijt ik nagels. Ik heb van alles geprobeerd, niets helpt. Ik heb er net weer vieze nagellak op gesmeerd.’

Hij draait de handpalmen naar boven, de onvolmaaktheden uit zicht. Zijn handen trillen. ‘Geen idee hoe dat komt’, zegt hij. ‘Ik denk van te veel koffiedrinken.’ Soms schiet de kramp in zijn vingers. Waterreus duwt zijn wijs- en middelvinger strak tegen elkaar en houdt ze stijf. ‘Ik durf niet te zeggen of dat nou van het keepen komt. Ik betwijfel het.’

Zijn handen hebben geen speciale betekenis voor hem. ‘En ik ben ook niet zo esthetisch dat ik speciaal op andermans handen let.’ Als oud-keeper let hij eerder op de zorg die keepers dragen voor hun handschoenen. ‘Handschoenen neem je áltijd mee naar huis. Natúúrlijk! Die laat je echt niet op de club. En als ik zie dat een keeper ze niet goed onderhoudt, heb ik daar mijn bedenkingen bij. Ik nam ze zelfs mee onder de douche.’Zo’n schuimlaag is leuk, je pakt de bal, maar je vóélt ’m niet.’

‘Met blote handen? Nee!’

Mickey van der Hart (22) strijkt met zijn linkerwijsvinger over de bobbel onder zijn rechterduim. Een erfenis van zo’n paar jaar geleden. Wanneer weet hij niet meer precies. ‘Als je ’m zo ziet, moet hij wel een paar keer gebroken zijn geweest’, zegt de keeper van PEC Zwolle. ‘Van één moment weet ik nog dat een schot mijn duim deed omslaan. Deed zó veel pijn. Maar ik heb er nooit iets aan gedaan.’ Pijnstillers en intapen, dat is de beste remedie. ‘Geen keeper in Nederland stopt als-ie pijn heeft aan een van zijn vingers. Maar daardoor moet ik mijn duim wel altijd intapen, anders voel ik: hij is instabiel.’

Ook het kootje van zijn rechterwijsvinger staat scheef. Net als zijn rechterpink. ‘Zo’n tien jaar geleden heb ik in de jeugd van Ajax een bal verkeerd op mijn pink gekregen, was-ie gebroken. Dan kun je fingersafe hebben in je handschoenen… Doe je niets aan.’

Dat er in de periode waarin zijn opa Cor van der Hart als verdediger speelde nog zonder handsschoenen werd gekeept, kan hij zich niet voorstellen. ‘Met blote handen keepen? Nee! Dat kan nu écht niet meer. De snelheid van de ballen van tegenwoordig kreeg je vroeger niet op je af. Anders waren ze ook heel snel met handschoenen gaan keepen, denk ik.’

Als kind hield Van der Hart rekening met het belang van zijn handen als keeper. ‘Vuurwerk afsteken deed ik niet. Ik wist dat ik mijn vinger eraf kon blazen. Dat leek me niet heel slim; dan zou mijn carrière naar de knoppen zijn.’

Ook vechtpartijtjes gaat hij uit de weg. ‘Ik werd eens uitgedaagd door iemand die dronken was. Hij dacht dat ik zijn jas aan had, maar ik had zo’n zelfde jas. Ging hij me duwen, wilde met me vechten, maar ik dacht gelijk aan mijn handen. Als ik iemand zou slaan en ik sla per ongeluk verkeerd, dan breek ik mijn pols. Mijn vrienden zijn ertussen gekomen; zij weten dat ik nooit met iemand zou vechten. Alleen al om die reden. Maar verder houd ik er geen extra rekening mee, hoor. Ik zet thuis ook gewoon een kastje in elkaar als het moet.’