Johan Cruijff is de beste bondscoach die Nederland nooit heeft gehad. Hoe had Oranje gespeeld als hij in 1990, 1994 of 1998 wél was aangesteld voor een WK? Een blik op deze alternatieve realiteit aan de hand van de visie van de legendarische Nummer 14. Om uiteindelijk te komen tot de meest Cruijffiaanse opstelling voor het komende EK.
Dit verhaal is afkomstig uit het extra dikke EK-nummer van VI. Bestel hier deze speciale editie met alle EK-selecties, spelsystemen en nog veel meer informatie over de 24 landen.
Dit is geen verhaal over de redenen dat Johan Cruijff nooit bondscoach is geworden. Daarover is in 1990 en 1994 al een hoop geschreven. Van de stemming van de spelers tot de vermeende jaloezie van Rinus Michels, en van de conflicten met bobo’s tot de rol van kledingsponsor Lotto: je kunt die dossiers decennia later natuurlijk weer openen, leuker is het waarschijnlijk na te denken over de wat-als-vraag. Niet alleen omdat Cruijff daar zelf concrete antwoorden op heeft gegeven, maar ook omdat dit veel zegt over hoe het nationale voetbal-orakel naar tactiek en spelers heeft gekeken.
HET WK 1990
Al in de aanloop naar het EK van 1988 ging Johan Cruijff voor VI nadrukkelijk op de stoel van bondscoach Rinus Michels zitten. Hij schetste zelfs een opstelling die twee jaar later prima had kunnen worden gebruikt op het WK in Italië.
‘Ik ben ervan overtuigd dat het Nederlands elftal de sterkste as van het EK heeft’, zei Cruijff. ‘Zet ze maar eens achter elkaar: Ronald Koeman, Frank Rijkaard, Ruud Gullit en Marco van Basten; daar kan geen land tegenop. Die jongens beheersen met zijn vieren alle onderdelen van het voetbal. Ze kunnen echt voetballen, passen, schieten, koppen, openen, duelleren, verdedigen, aanvallen, passeren en scoren. Om die as vul je de rest van het elftal in.’
In die tijd organiseerden de meeste teams zich vanuit een vlakke 4-4-2. Cruijff zette daar een 3-4-3-formatie met een ruit op het middenveld tegenover. En een lengte-as van vier man met een laatste man, inschuivende verdediger, nummer 10 en centrumspits. Voor die posities had Cruijff drie spelers in gedachten met wie hij eerder bij Ajax had samengewerkt in dit systeem: Koeman, Rijkaard en Van Basten. Gullit werd daar als schaduwspits aan toegevoegd.
De overige spelers moesten in dienst spelen van dit kwartet. ‘Controlerende middenvelders hebben we genoeg’, aldus Cruijff in 1988. ‘Jan Wouters, Arnold Mühren, Erwin Koeman en Aron Winter; kies maar uit.’ Aangezien Mühren twee jaar later was gestopt, had Erwin Koeman zijn intrede kunnen doen in het geschetste team. Voor de twee spitsen van de tegenstander had Cruijff zijn mandekkers al in gedachten: ‘Aan goede backs hebben we ook al geen gebrek. Adri van Tiggelen, Berry van Aerle en Sjaak Troost geven geen problemen.’