Het kleurrijke voetballeven van Sinisa Mihajlovic

‘Ik heb de hele nacht gehuild’, meldde de Serviër bij de bewuste persconferentie, ‘maar ik ben niet bang.’ Als er íémand is van wie je dat ook echt kan aannemen, is het Mihajlovic. De coach die Bologna vorig seizoen zo overtuigend redde van degradatie, deinsde al als supertalent in de jaren tachtig nergens voor terug. Ging niet door de knieën in de meest verhitte klassiekers die het voetbal ooit heeft gekend, bleef zelfs overeind toen een oorlog zijn halve familie leek te verzwelgen en haalde ondanks nog veel meer tegenspoed de absolute top van het internationale voetbal. Om het daar tot zijn 37ste vol te houden.

Deze aflevering van de VI PRO-serie ICONISCH is gewijd aan de man die dit seizoen niet alleen op het veld moet zien te zegevieren, maar vooral ook erbuiten. ‘Ik ga dinsdag naar het ziekenhuis’, beloofde hij zijn toehoorders plechtig op de hiervoor al genoemde persconferentie, ‘en kan niet wachten om het gevecht aan te gaan en te genezen. Ik heb mijn spelers gezegd dat ik hoe dan ook zal winnen, zoals ik hen altijd leer.’

Een portret van een stilist met losse elleboogjes, een draaideurcrimineel met een fluwelen linker, een coach die allergisch is voor verliezen. In welke vorm dan ook, in zijn vijftig levensjaren was Sinisa Mihajlovic nooit als kabbelend water. ‘De man die ik vandaag ben, heb ik vooral te danken aan alle fouten die ik heb gemaakt.’

DE ENGEL & DE DUIVEL

Het begint al te schemeren in het zuiden van Frankrijk als de bal in een onmogelijke hoek van het veld is beland, vlak bij een cornervlag. Toch jagen twee spelers erachteraan alsof het een moment is van leven of dood. Dennis Bergkamp zet nog eens vol aan, maar Sinisa Mihajlovic is er net iets eerder, gaat gretig naar het gras als de Nederlander hem geïrriteerd een duwtje in zijn rug geeft. En dan gebeurt er iets dat de ruim 33 duizend toeschouwers in het Stade de Toulouse doet opveren.

Bergkamp springt om de stervende Servische zwaan te ontwijken, zo lijkt het, maar landt, terwijl de grensrechter de vlag fanatiek de lucht in steekt en naar scheidsrechter José María García-Aranda seint dat-ie toch echt moet fluiten voor een overtreding, precies op de zij van Mihajlovic. Bergkamp drukt zijn noppen zelfs extra hard in het zachte vlees van zijn tegenstander, voordat hij zijn handen in de lucht steekt en de vermoorde onschuld speelt. De doorgaans zo sierlijke nummer 8 van Oranje is in de huid gekropen van de slager, die op zijn beurt ineens het slachtoffer is. En iedereen die het ziet.

Behalve de grens- en scheidsrechter.

De Oranje-supporters die plotseling vreesden dat deze achtste finale van het WK 1998 totaal de mist in zou gaan, slaken en masse een zucht van opluchting. Alles wat Servisch of Montenegrijns (samen in Frankrijk actief onder de naam Voormalige Republiek Joegoslavië) is, gilt het uit. Zo veel onrecht! Ook Mihajlovic’ ploeggenoten, onder wie halve Nederlander Zeljko Petrovic, komen aansprinten om met wilde armgebaren verhaal te halen. Het duel staat plotseling in vuur en vlam, en de Spaanse arbiter heeft handen, voeten en een hoop overredingskracht nodig om de Joegoslaven weer enigszins tot bedaren te brengen.

Niet alleen in Kroatië of Bosnië is er in cafés en huiskamers een zacht gegniffel te horen. Het leedvermaak bij het aanschouwen van dit schouwspel is groot. Hè, hè, eindelijk wordt die duivel eens met zijn eigen duivelse methoden teruggepakt, zo is de algemene gedachte. Door een engel nog wel, want dat is en blijft Bergkamp voor iedereen. Inclusief de tuchtcommissie van de FIFA die zal weigeren het voorval opnieuw te beoordelen. De man die het voetbal zo veel moois heeft geschonken, wordt de misstap vergeven. Bovendien had Mihajlovic hem constant uitgedaagd en zelfs een elleboog in zijn ribbenkast geboord. Ja, dit was echt een geval van boontje komt om zijn loontje.

Mihajlovic staat weer op, binnensmonds vloekend en tierend, en zoekt met zijn vuurspuwende ogen die blonde aanvaller. Maar Bergkamp heeft het zekere voor het onzekere genomen en staat ver bij hem uit de buurt. Van wraak komt het niet meer. Het is vooral een bloedstollend voetbalgevecht, waarbij Oranje een aantal keer goed wegkomt. Mihajlovic wordt in minuut 78 gewisseld en ziet vanaf de bank dat verloren zoon Edgar Davids het Nederlands elftal in blessuretijd naar de kwartfinale schiet. 

VRIEND VAN EEN OORLOGSMISDADIGER

‘Zeljko Raznatovic is een held van het Servische volk.’ Als Sinisa Mihajlovic het nieuws bereikt dat ‘zijn oude vriend’ in de lobby van het Intercontinental Hotel in Belgrado is doodgeschoten, kent hij geen enkele aarzeling en laat hij in de krant een rouwadvertentie afdrukken. De wetenschap dat die actie voor de zoveelste keer een hevige rel rond zijn persoon zal ontketenen, doet hem niets. Voor de eerstkomende wedstrijd van zijn club Lazio vraagt hij de fanatieke aanhang om een spandoek te maken als eerbetoon aan Arkan, de naam waaronder Raznatovic beter bekend staat. Jawel, de Arkan van de tot de tanden bewaakte Tijgers in bivakmutsen.

Mihajlovic steekt zijn mening niet snel onder stoelen of banken. Arkan heeft Servië met zijn Tijgers een goeie dienst bewezen, vindt hij, en dat de man bij diens veldtochten door Kroatië en Bosnië zo nu en dan nogal over de schreef ging, tja... Het lijkt hem weinig te schelen. Mihajlovic heeft zijn vriendschap met Arkan niet verbroken toen ze hem in Den Haag wilden berechten voor tal van oorlogsmisdaden. En nu bewijst hij hem zijn laatste eer, of anderen dat nu wanstaltig vinden of niet. Sinds ze elkaar bij Rode Ster Belgrado leerden kennen, is de band altijd hecht geweest.

DOCTOR JEKYLL & MISTER HYDE

‘Ik zal wel weer arrogant klinken, maar niemand trapte een vrije trap zoals ik. Vraag het de keepers maar, ik besloot pas bij mijn laatste pas waar ik de bal heen zou sturen. Ook vandaag nog, nu ik vijftig ben, haal ik zo een spinnenweb uit de kruising. Andrea Pirlo en ik delen het record, maar hij speelde meer wedstrijden dan ik. Hoeveel mensen hebben ooit een hattrick voltooid met alleen vrije trappen?’

Als Sinisa Mihajlovic vanwege zijn vijftigste verjaardag uitgebreid terugkijkt op zijn carrière als speler, kan hij tegen de journalist van La Gazzetta dello Sport zijn bewondering niet verhullen voor de voetballer die hij ooit was. De geschiedenis heeft in zijn ogen weinig spelers gekend met zo’n geweldig linkerbeen. Zelfs Zlatan was zwaar onder de indruk. Dat niet hij maar Rivaldo in 1999 de Ballon d’Or kreeg als Europees Voetballer van het Jaar, was voor Mihajlovic moeilijk te begrijpen. In dat jaar bereikte hij zijn allerhoogste niveau, was hij voortdurend uitblinker bij een club, Lazio, die op dat moment zo goed als alles won. Maar verder dan plaats dertien in de verkiezing van France Football kwam hij niet. ‘Dat is alleen maar omdat ik Serviër ben’, zo fulmineerde hij destijds.

Hij heeft het zich zo aangetrokken, omdat de Gouden Bal de kroon op zijn carrière had moeten zijn. Een zonder meer grote carrière, die al heel snel een indrukwekkend hoogtepunt kende.

Rode Ster Belgrado doet het opvallend goed in het Europa Cup I-toernooi 1990/91, als het in december van dat seizoen misschien wel zijn beste deal aller tijden maakt. Voor een transfersom van een miljoen Duitse mark, een vierjarig contract à 240 duizend mark, een Mazda 323F en een driekamerappartement in Belgrado krijgen ze de beschikking over een van de grootste beloften ter wereld. De 21-jarige Sinisa Mihajlovic is dan nog een kwikzilverachtige, aalvlugge linkeraanvaller die perfecte voorzetten kan afleveren en ook nog eens werkt als een paard. In een ploeg met nog meer supertalenten – Dejan Savicevic, Vladimir Jugovic, Robert Prosinecki en Darko Pancev – groeit hij in vliegende vaart uit tot een internationale topper, die met twee treffers tegen Bayern München zijn club naar de finale om de Europa Cup voor Landskampioenen voert.

‘Die finale kan ik me nog altijd levendig herinneren’, zal Mihajlovic er vele jaren later over zeggen. ‘Ik denk dat het de saaiste finale in de historie van het Europa Cup-voetbal is. Een paar uur voor de wedstrijd kregen zeven van ons videobanden van tegenstander Olympique Marseille te zien. Ik weet nog dat trainer Ljupko Petrovic ons vertelde “dat als we zouden aanvallen we ruimte zouden weggeven voor counters”. Waarop ik zei: Oké, wat doen we dan? Zijn antwoord luidde: “Als je de bal hebt, geef die dan meteen terug aan hen”. Dus hebben we 120 minuten gespeeld zonder dat we echt iets met de bal wilden doen. Het liep uit op penalty’s. Manuel Amoros faalde, terwijl wij vijf keer scoorden. Als we die wedstrijd met een aanvallende tactiek hadden aangevlogen, hadden we waarschijnlijk verloren. Niet omdat Olympique beter was, maar omdat hun spelers het gewend waren zulke grote wedstrijden te spelen. Wij hadden een ploeg met 21-, 22- en 23-jarige kinderen.’

Kinderen die later dat jaar ook de Wereldbeker pakken. Colo-Colo uit Chili is geen partij en gaat ondanks een vroege rode kaart voor Savicevic met 3-0 ten onder tegen Rode Ster.

De Kroaat Prosinecki is al voor dat Wereldbekerduel weggekaapt door Real Madrid, in 1992 loopt de door oorlog verscheurde Balkan verder leeg, Rode Ster raakt al zijn talent kwijt (en zal nooit meer dat torenhoge niveau van toen halen). Savicevic gaat naar AC Milan, Pancev naar Internazionale, Jugovic naar Sampdoria en Mihajlovic wordt de grote aankoop van landgenoot Vujadin Boskov (ex-FC Den Haag, ex-Feyenoord) bij AS Roma. Kosten: achtenhalf miljard lire, wat staat voor zo’n vijf miljoen euro.

Hoewel de linkspoot de concurrentiestrijd met Aldair, Thomas Hässler en Claudio Caniggia om maar drie plaatsen voor buitenlanders in het elftal vaak in zijn voordeel beslist, beleeft hij bij de Giallorossi niet zijn beste tijd. Maar die volgt al snel daarna, bij Sampdoria en vooral Lazio. De middenmoter die het meesterwerk moet worden van voedselmagnaat Sergio Cragnotti en rond de millenniumwisseling daarom verandert in een waar sterrenensemble met naast de inmiddels naar de verdediging verhuisde Mihajlovic onder anderen ook Christian Vieri, Roberto Mancini, Juan Sebastián Verón, Pavel Nedved, Jaap Stam en Alessandro Nesta.

Met de prijzen die hij verzamelt en de vrije trappen die hij verzilvert (28 in de Serie A, een record dat hij dus deelt met Pirlo), verwerft Mihajlovic steeds meer wereldfaam. Tegelijkertijd wordt hij met het jaar beruchter. Mister Hyde verdringt Doctor Jekyll regelmatig naar de achtergrond. Al in zijn tijd bij Rode Ster staat de voetballer vooraan als er iets loos is. Zijn vete met Igor Stimac van Hajduk Split is in voormalig Joegoslavië nog legendarisch. In Italië blijft hij gemakkelijk uitdelen en maar moeilijk incasseren. Scheldt hem uit voor zigeuner en hij krijgt een waas voor zijn ogen. Tot en met zijn laatste jaren als routinier bij Inter, kan hij de duivel maar niet uit zijn hoofd bannen.

De losse ellebogen, de ongecontroleerde doorzwaai met zijn machtige linker, het irritante gepluk en gepor; dat is nog daaraan toe. Waarmee hij zich onmogelijk maakt, is het racisme (Patrick Vieira noemt hij tijdens een verhitte discussie ‘black monkey’) en... gespuug. Tijdens het WK 1998 maait hij de Duitser Jens Jeremies neer, en als die verhaal gaat halen wordt hij door Mihajlovic getrakteerd op een klodder in het gezicht. Adrian Mutu overkomt hetzelfde in 2003, als die met Chelsea het alweer enigszins in verval geraakte Lazio (want Cragnotti raakt in de financiële problemen) in Stadio Olimpico met 0-4 komt vernederen.

Zelfs zijn vrienden spreken na afloop van dat duel schande. ‘Zijn gedrag was volledig onacceptabel en onvergeeflijk’, aldus Athole Still, de zaakwaarnemer van Sven-Göran Eriksson, die Mihajlovic als trainer naar Roma, Sampdoria en Lazio haalde. ‘Maar Sinisa is een Jekyll-and-Hyde-karakter, op het veld kan hij echt in een beest veranderen... Als familieman is hij de meest aangename en relaxte persoon die je je maar kunt voorstellen.’

Een die blind van woede ook nog eens een rochel richting de Irriducibili afvuurt, de gevreesde supportersgroep van Lazio op de Curva Nord die hem al een hele tijd zat te jennen. Terwijl duizenden tegelijk zijn hoofd van zijn romp willen scheiden, staat Mihajlovic daar in zijn eentje, met rechte rug en de borst vooruit. Hij heeft wel zwaardere opponenten tegenover zich gehad in zijn leven.

SLACHTOFFER VAN DE TIJD

‘Ik ben geboren en getogen in Vukovar, voor mij was het de mooiste stad in de wereld.’ Terwijl Sinisa Mihajlovic de woorden uitspreekt tegen de journalist van La Gazzetta dello Sport, reist hij in gedachten terug in de tijd. Naar het veldje met wat plukken gras en een doel waarop hij ballen mikte totdat het donker werd. Als zoon van een Servische vader uit Bosnië en een Kroatische moeder was hij zoals zo veel Joegoslaven: een cocktail van culturen. Vukovar ligt in Kroatië, vlak bij de grens met Servië, maar in de jaren zeventig en tachtig was het allemaal nog één Joegoslavië.

‘Twee jaar geleden kwam ik er nog eens terug’, vertelt Mihajlovic verder. ‘Voor het eerst sinds 1991, toen de oorlog uitbrak en Vukovar symbool werd van de strijd.’ Het plaatsje lag midden in de vuurlinie en kreeg het zwaar te verduren. ‘Ze hebben het toen volledig met de grond gelijkgemaakt’, aldus Mihajlovic. ‘Ik kon me niet eens meer oriënteren, er waren alleen nog skeletten van gebouwen en er lagen overal machines waarmee ze een soort van loopgraven en barricades hadden gemaakt. Een vogel vloog er niet, er blafte geen hond. Ik dacht daar in Vukovar ineens terug aan twee jongens van een jaar of tien. Ze hadden allebei een geweer in hun handen en vroegen me wie ik was. Ze hadden mannenogen, zo veel verdriet, oh, wat hoop ik dat ze inmiddels weer wat licht in hun leven hebben gevonden.’

Zoals de meeste families raakte ook die van Mihajlovic verzeild in de waanzin. ‘Alle oorlogen zijn verschrikkelijk, maar de broedermoord die we in het voormalige Joegoslavië hebben meegemaakt…’ En dan bedoelt hij het letterlijk. ‘Erger kan niet. Mijn beste vriend heeft mijn huis verwoest. Mijn oom, de broer van mijn Kroatische moeder, wilde mijn Servische vader “slachten als een varken”, zo riep hij. Ze vonden mijn vader ook. Maar op het moment dat ze hem wilden vermoorden, vonden ze mijn telefoonnummer. Ik redde zijn leven.’ Later viel zijn oom in handen van Arkan, die hem weer spaarde vanwege de vriendschap met Sinisa.

De naam Arkan is gevallen in het interview. ‘Die rouwadvertentie… Het was voor de Arkan die ik vóór de oorlog heb gekend. Ik heb al zo vaak uitgelegd wat hij destijds voor de Serviërs heeft betekend en ik heb al zo vaak afstand genomen van zijn misdaden tijdens de oorlog. Ik denk dat het nog zeker een generatie of twee duurt voordat we echt kunnen beoordelen wat er toen allemaal is gebeurd. Voor iedereen was het een verwoestende tijd. Waar ik mijn gruwelverhalen heb, zo zal een Kroaat of Bosniër er ook hebben. Ik heb mijn volk zien vallen.’

Het korte lontje dat al zo vaak vlam heeft gevat en hem zo vaak heeft dwarsgezeten, wijt hij aan zijn Balkan-genen. En hij heeft er ook een aantal keren op gewezen dat de mensen met wie hij in conflict raakte, later ook zo weer zijn vrienden konden zijn. Vieira werd na hun aanvaring ploeggenoot van Mihajlovic bij Inter en nodigde hem uiteindelijk zelfs uit voor zijn afscheidswedstrijd. Duels tussen Juventus en Inter waren jarenlang ook duels tussen Zlatan Ibrahimovic en Sinisa Mihajlovic, waar de vonken echt van af vlogen, maar in hun gezamenlijke tijd in Milaan leerde de routinier de belofte hoe die het beste een bal op goal kon trappen.

Mihajlovic: ‘Ik zou alles op dezelfde manier doen. Zou gewoon dezelfde fouten maken. Een perfect leven bestaat toch niet, bovendien, hoe saai zou dat niet zijn?’

HET GROOTSTE GEVECHT

Een klein half jaar na zijn vijftigste verjaardag is Sinisa Mihajlovic ineens oog in oog komen te staan met het noodlot. Maar hij is klaar voor het gevecht. De zwaarste tegenstander die hij ooit heeft getroffen, kan wel op wat tegenstand rekenen. De Serviër is nu eenmaal allergisch voor verliezen, kent alle trucs uit het boek om de vijand te vloeren, en zal niet nalaten ze in te zetten.

Vanaf het moment dat hij na een preventief onderzoek (zijn vader overleed op 69-jarige leeftijd aan longkanker) de diagnose acute leukemie kreeg, schaakt hij op twee borden. Bologna moet de opleving van eind vorig seizoen koste wat kost voortzetten, te beginnen met een overwinning bij Hellas Verona, en daarnaast wil hij nog heel wat spinnenwebben verwijderen uit kruisingen. ‘De eerste vijftig jaar van mijn leven in drie fragmenten? De eerste keer dat ik mijn vrouw Arianna zag en mezelf verloor in haar glimlach. De geboorte van mijn zes kinderen. De aanloop, de uithaal met links en de bal die vol in de bovenhoek vliegt.’

Op vrijdag 16 december 2022 overlijdt Sinisa Mihajlovic veel te jong, op 53-jarige leeftijd. ‘Tot ziens, trainer, voor altijd in ons hart’, schrijft Bologna. 

BRONNEN: CORRIERE DELLO SPORT, FOURFOURTWO, GAZZETTA DELLO SPORT, SKY SPORTS, VOETBAL INTERNATIONAL, DE VOLKSKRANT