Sir Bobby, hart en ziel van Manchester United

Effe googelen levert talloze hits op en leert al snel dat Sir Bobby ooit gewoon Bobby Charlton was, middenvelder van Manchester United en het Engelse nationale elftal met, dat viel nog het meest op, een eigenaardig kapsel. Tegenwoordig laten Wesley Sneijder en de gebroeders De Boer implantaten zetten, bij anderen gaat de tondeuse eroverheen als de schedel steeds meer haarloze plekken vertoont. In de hoogtijdagen van Charlton als voetballer, de jaren zestig en zeventig, liet menig man één kant gewoon lang groeien en kamde die lok vervolgens over de kale plek heen. Niemand die het zag, toch? Helaas ging de coupe niet altijd samen met een tackle of kopduel en kon de haarlok als een ophaalbrug naar beneden zakken.

Dat kon er misschien grappig uitzien; geen ploeggenoot of tegenstander heeft ooit om de voetballer Bobby Charlton gelachen. Zo compleet als de ruim 86 jaar geleden in Northumberland geboren United-icoon was geen enkele andere speler. Bovendien was de in 1994 tot de adelstand verheven Sir Bobby een echte leider die in 1966 wereldkampioen werd met Engeland en in 1968, tien jaar na de vliegramp in München waarbij hij vele vrienden verloor, met United de Europa Cup I won. Deze zaterdag overleed hij, ruim drie jaar na zijn bijna net zo beroemde broer Jack.

Op deze plek bieden we dit portret van Sir Bobby Charlton gratis aan.

GLORY GLORY MAN UNITED

Sir Alex Ferguson, nog zo’n United-icoon, vreest niemand. Sir Alex wórdt gevreesd. Jaap Stam en Robin van Persie hebben een aantal keer verteld over de zogenoemde haardroger-methode, als de scheldkanonnade van de Schot aanvoelt als harde, warme wind in je gezicht. Ruud van Nistelrooij werd na een onderlinge aanvaring kil weggesneden uit de ploeg en een andere voormalige oogappel, David Beckham, kreeg letterlijk een voetbalschoen naar het hoofd. In de documentaire over de Beckhams die sinds kort te zien is bij Netflix vertelt de rechtspoot dat zijn wenkbrauw zelfs moest worden gehecht.

Sir Bobby was de uitzondering. Sir Bobby had nooit te vrezen van Sir Alex. De manager die dertien keer kampioen werd met Manchester United en tussendoor ook vijf FA Cups won, een Wereldbeker en twee keer de Champions League, had zo ongelooflijk veel respect voor Charlton dat hij na een mindere partij altijd even een blik wierp in de richting van de man die na Ryan Giggs de meeste duels speelde voor United (758) en na Wayne Rooney de meeste doelpunten maakte voor de club (249). Hoe keek-ie? Wat vond Sir Bobby ervan? Pas nadat ze elkaar even in de ogen hadden gekeken, begon hij aan zijn wandeling richting de catacomben.

Ferguson had naar eigen zeggen alles te danken aan Charlton, en daarmee in feite ook Manchester United. Het was de voormalige middenvelder die als lid van de board of directors in 1986 de voormalige spits naar voren schoof als nieuwe manager. United had op dat moment al vele magere jaren achter de rug en de laatste landstitel stamde uit 1967, toen de United Trinity nog het verschil maakte namens The Red Devils (sinds 2008 staan Denis Law, George Best en Bobby Charlton in brons gegoten voor Old Trafford). Maar moest dat opgewonden standje uit Glasgow de club weer terug naar het licht leiden? Op het voorbije WK had hij nog volledig gefaald. Ferguson had in Mexico de beschikking gehad over topspelers als Graeme Souness, Gordon Strachan en Barcelona-spits Steve Archibald, maar sneuvelde met Schotland al in de groepsfase. Toch was Charlton er zeker van dat Ferguson, die in 1983 nog zeer verrassend de Europa Cup II had gewonnen met Aberdeen, de juiste man voor United was.

En week nimmer meer van dat standpunt af. Ook niet toen de club onder de Schot in 1989 en 1990 op respectievelijk de elfde en dertiende plaats eindigde in de competitie. ‘In al die jaren dat ik United coachte’, vertelde Ferguson in de Daily Star, ‘was het geruststellend om te weten dat Bobby altijd aan mijn kant stond, zeker in het begin heeft dat me enorm geholpen. Altijd voelde ik zijn steun.’

Nee, zonder Charlton had Ferguson waarschijnlijk nooit zoveel tijd gehad. Had hij nooit kunnen zaaien wat vanaf begin jaren negentig zo veel rijke oogsten voortbracht op Old Trafford.

GLORY GLORY MAN UNITED II

Hij heeft er ontelbare keren over moeten vertellen, als rondwandelende legende. Over de vliegramp met The Busby Babes die hij in 1958 overleefde. De talentvolle Mancunians van manager Matt Busby waren op 6 februari van dat jaar op terugreis vanuit Belgrado, nadat ze in de kwartfinale van het Europa Cup I-toernooi Rode Ster hadden uitgeschakeld. Het toestel van United maakte in München een tussenlanding, waarna het opstijgen tot tweemaal moest worden afgebroken vanwege technische problemen. De derde poging liep fataal af.

Het vliegtuig raakte van de startbaan, gleed door een hek en kwam tegen een houten schuur met daarin een vrachtwagen tot stilstand. Van de 44 inzittenden waren er 21 op slag dood. Twee zouden er later nog overlijden. Manchester United verloor in één klap acht spelers. Op Old Trafford hangt nog altijd een klok die stilstaat op het moment van de crash: 15.04 uur.

Bobby Charlton werd met stoel en al uit het toestel geslingerd. Hij belandde lichtgewond in het ziekenhuis en mocht als een van de eersten naar huis. Eenmaal hersteld zette de aanvallende middenvelder zijn carrière met voort. Met veel succes. Hij speelde nog tot 1973 bij de club die hem ook opleidde en daarna tot 1980 in Ierland, Wales en Australië. Pas op 42-jarige leeftijd zette Charlton een punt achter zijn loopbaan.

In 2007 zei de 106-voudig international over de vliegramp in een interview met de zender ITV: ‘Ik dacht al snel: Waarom ik? Waarom had ik niet meer dan een gat in mijn hoofd, terwijl al die vrienden de dood vonden? Het voelde dat het niet eerlijk was. Het heeft lang geduurd voordat ik me hier overheen kon zetten.’

Hij vertelde liever over de wonderbaarlijke kwaliteiten van The Busby Babes. ‘Matt Busby bracht een groep jonge spelers bij elkaar die hij allemaal een kans gaf’, herinnerde Charlton zich. ‘Hij liet zeventienjarige voetballers in United 1 spelen, dat was ongehoord in de jaren vijftig. Velen meenden dat het spel voor zulke tieners te ruw was. Het was voor mij heel bijzonder aan de zijde te voetballen van jongens als Duncan Edwards, Tommy Taylor en Roger Byrne.’

De vraag zal altijd blijven hoeveel internationale successen The Busby Babes zouden hebben kunnen vieren zonder de crash. Charlton: ‘We kwamen in die jaren in aanraking met magische voetballers als Alfredo Di Stéfano. Die hadden we zelfs op televisie niet gezien. Maar we leerden snel – ik misschien niet, maar de rest van het team – het geduld op te brengen om clubs van het continent te verslaan. Daarom denk ik ook dat Real Madrid nooit vijf keer op rij de Europa Cup I zou hebben gewonnen als het ongeluk niet was gebeurd. En ook met het Engelse team zouden we zeker in 1958 of 1962 wereldkampioen zijn geworden.’

Charlton moest nu tot 1966 wachten voordat hij samen met zijn minder getalenteerde broer Jack de Wereldbeker veroverde. Het toernooi was het eerste hoogtepunt in zijn loopbaan. Hij scoorde tegen Mexico en in de halve finale tegen Portugal. In de eindstrijd had Charlton het weliswaar moeilijk tegen een jeugdige middenvelder bij de West-Duitsers, Franz Beckenbauer, maar wonnen de Engelsen wél. De meest beruchte WK-finale aller tijden werd na verlenging beslist door een dubieus doelpunt waarbij de bal de lijn wel of niet zou hebben gepasseerd. Charlton erkende dat het thuisvoordeel en de klimatologische omstandigheden in het voordeel waren van het team van Sir Alf Ramsey. ‘Maar het begon bij ons eigenlijk pas goed te lopen toen we volgens het 4-3-3-systeem gingen voetballen. Het verbaast me dat er tegenwoordig zo weinig Engelse elftallen met drie spitsen spelen, want het is zo effectief.’

Bobby Charlton won twee jaar later aan de zijde van Law en Best en onder Busby, die de ramp in München eveneens had overleefd, alsnog de Europa Cup I. En kreeg na het United Trinity-standbeeld in 2016 ook nog eens zijn eigen tribune op Old Trafford. ‘Hij is de meest iconische voetballer in de geschiedenis van het Britse voetbal’, verklaarde toenmalig vice-voorzitter van United Ed Woodward. ‘Hij staat voor wat goed is aan voetbal en Manchester United. Een topspeler, diplomaat en gentleman.’

GLORY GLORY MAN UNITED III

Begin 2017 nam Wayne Rooney de trouwste supporter op de tribune weer een record af. Nadat Sir Bobby zijn leidende positie had moeten afstaan op de ranglijst van eeuwige topscorers van Engeland, ging Rooney hem ook voorbij op de alltime topscorersranglijst van United. Dat gebeurde ook nog eens op schitterende wijze, op een zaterdag in Stoke-on-Trent.

Na de goal van Rooney nam de regie Sir Bobby in beeld. Hij was zijn record na 43 jaar definitief kwijt. Prachtig detail: de vrouw met wie hij al bijna zestig jaar was getrouwd, keek hem vragend aan, omdat ze niet zeker wist of de bal onderweg naar de rechterbovenhoek nog aangeraakt was. Sir Bobby knikte. Doelpunt Rooney.

Overdreven vrolijk was hij overigens niet. Manchester United had zojuist twee punten verspeeld.