De Nederlander die dit seizoen het vaakst heeft gescoord in een topcompetitie, was zes jaar geleden nog bankzitter bij FC Emmen. Behalve Wout Weghorst zelf heeft niemand dat voor mogelijk gehouden. Het curieuze verhaal van de 27-jarige spits van VfL Wolfsburg. ‘Wout is het bewijs dat succes wel degelijk maakbaar is.’
Plots is de Premier League het beloofde land voor Wout Weghorst. Hij wordt door The Athletic geïntroduceerd als Nederlands langere en stevigere antwoord op Jamie Vardy. Erg treffend is die vergelijking niet. In Engeland kunnen ze voor flinke verrassingen komen te staan als Weghorst daadwerkelijk de oversteek maakt. Waar Vardy zichzelf voorstaat op zijn dieet van Red Bull en pruimtabak, legt Weghorst bij zijn introductiegesprek bij AZ uit dat hij de eiwitshake van de club niet gaat gebruiken. Zijn eigen shake is veel beter en gezonder, meent de spits.
Van voeding tot yoga en van psychologie tot looptraining; overal heeft Weghorst zijn eigen specialisten voor. Wout Weghorst is nu eenmaal anders dan de anderen. Zelfs toen hij als zeventienjarige in de Derde Klasse speelde bij RKSV NEO, gedroeg hij zich als modelprof. Waar zijn ploeggenoten de stad in gingen, lag Weghorst om tien uur op bed. Een biertje in de kantine na een overwinning sloeg hij af. Alles ging opzij voor zijn heilige missie. Die drive heeft hem bijzonder ver gebracht. Samen met Joop Gall, John Stegeman en Nico-Jan Hoogma bespreken we vier gedaantes die Weghorst heeft aangenomen op zijn lange weg naar de top.
De slungelige spits
‘Als tiener was ik een lange, slungelige jongen die de ene na de andere groeispurt kreeg. Motorisch zag het er bepaald niet geweldig uit en ik was zeker niet de meest gepolijste voetballer. Ik kan me dus wel voorstellen dat de jeugdopleidingen van profclubs aan mij voorbijgingen.’
Wout Weghorst in maart 2015
Bij AZ zeggen ze dat talent het product is van aanleg en leervermogen. Aangeboren vaardigheden zijn noodzakelijk, maar mindset bepaalt of je datgene wat je van de natuur hebt meegekregen, gaat vermenigvuldigen. Weghorst heeft het nooit van zijn aanleg moeten hebben. John Stegeman lacht als we hem vragen naar de eerste training van zijn nieuwe spits in de zomer van 2014. ‘Dat was niet van joepie de poepie’, zegt de toenmalige trainer van Heracles Almelo. ‘Hij was twee meter en oogde een beetje spijkerachtig. Ik had niet het gevoel van: Wauw, dit is onze eerste spits.’
Wout Weghorst: ‘Ik kan me wel voorstellen dat de jeugdopleidingen van profclubs aan mij voorbijgingen’
Nico-Jan Hoogma was destijds als technisch directeur van Heracles Almelo nauw betrokken bij de komst van Weghorst. ‘Wout komt uit Borne en had een paar jaar eerder al eens meegedaan met een oefenwedstrijd waarin we talenten uit de regio testten’, herinnert Hoogma zich. ‘Toen waren we nog niet zo van hem onder de indruk. Wij scoutten destijds ook al veel in de Eerste Divisie en zagen daarna toch een duidelijke ontwikkeling van hem bij Emmen. Hij werd sterker, maakte goals. Zou hij het ook bij ons kunnen?, vroegen we ons af. Met Aleksei Kangaskolkka en Denni Avdic hadden we al twee centrumspitsen, we konden wel een gokje wagen.’
‘Wout was ongepolijst toen hij binnenkwam, soms wat wild en ongecoördineerd. Wat direct opviel, was zijn enorme wilskracht. Allemaal leuk en aardig, die andere spitsen, maar ik zal laten zien dat ik hier de nummer één word. Dát straalde hij uit. Daarnaast wilde hij werken, keihard werken. Natuurlijk, je hebt een bepaald basisniveau nodig, anders kun je nooit slagen in het betaalde voetbal en Wout heeft dat. Maar hij weet ook heel goed wat hij níét kan, wat hij nodig heeft om het vereiste niveau te halen en is bereid in zichzelf te investeren. Elke training weer, dag-in dag-uit. Als je het nu hebt over superprofessioneel, hij belichaamt dat.’
Zo gaat het steeds bij Weghorst. Hij heeft niet de zachte voetjes waar scouts verliefd op worden. Profclubs zien hem zijn gehele jeugd over het hoofd. In die tijd beoordelen veel clubs via het TIPS-systeem van Ajax. Daarin scoort Weghorst matig op techniek, inzicht en snelheid. Dat hij buiten de schaal presteert op de P van persoonlijkheid valt een stuk lastiger te zien. Joop Gall valt dat wel op tijdens het bekijken van een wedstrijd van Jong Willem II in de lente van 2012.
‘Als je het hebt over superprofessioneel, hij belichaamt dat’
‘Daar moest hij weg’, herinnert Gall, die op dat moment trainer was van FC Emmen, zich nog. ‘Ik had Ruud ter Heide als eerste spits en moest iemand erachter hebben. Daarom selecteerde ik vooral op werklust. Iemand die de plaggen eruit zou lopen bij een invalbeurt. Die toewijding herkende ik bij Weghorst. Niet alles lukte. Zijn techniek was niet geweldig en hij leed veel balverlies, maar hij liep overal op. Ik vergeleek dat met mijzelf. Ik kwam ook veel tekort, maar kon dat compenseren door ongelooflijk leergierig te zijn. Dat zag ik bij hem.’
De maniak
‘Op de allereerste dag deden we een lactaattest op de sintelbaan. Dan nemen ze bij verschillende intensiteitsniveaus bloed af, om je melkzuurgehalte te meten. Tijdens die test ben ik vier keer over mijn dode punt heen gegaan. De hoofdtrainer vond het prachtig, maar de rest van de staf maakte zich zorgen. Dat ik mezelf over de kop zou lopen of geblesseerd zou raken. Ik weet niet wat het is met die bezetenheid. Er zal een klein kronkeltje in mijn hoofd zitten. Ik wil anders zijn, speciaal zijn.’
Wout Weghorst in oktober 2018
Dus krijgt Weghorst op twintigjarige leeftijd eindelijk de kans in het betaalde voetbal waar hij zo hard voor geknokt heeft. Hij heeft zich tot die tijd vastgehouden aan de woorden die Peter Bosz tegen hem sprak na de gememoreerde proefwedstrijd bij Heracles Almelo: ‘Hoe ver je komt als voetballer, zal vooral bepaald worden door de snelheid waarmee je je aanpast aan het hogere niveau.’
Wout Weghorst: ‘Er zal een klein kronkeltje in mijn hoofd zitten. Ik wil anders zijn, speciaal zijn’
Dat flikt Weghorst steeds opnieuw. Overal overwint hij de aanvankelijke twijfel. Van de beloften van Willem II tot aan het Bundesliga-avontuur met VfL Wolfsburg. Zelfs mensen die jarenlang nauw met hem samenwerken blijven zich in hem vergissen. Toen AZ in de zomer van 2018 Alireza Jahanbakhsh en Wout Weghorst verkocht, dachten de meeste stafleden dat de sympathieke Iraniër het beste perspectief had. Twee jaar later blijkt zijn Premier League-avontuur een sof. Voor Weghorst lonkt na twee succesvolle jaren in Duitsland juist een stap naar het beloofde land.
Willen is kunnen. Met dat mantra werkt Weghorst zich steeds verder op. Voetbal is voor hem zijn houvast. Een vluchtroute ook. Als Weghorst op tienjarige leeftijd geconfronteerd wordt met de scheiding van zijn ouders, keert hij in zichzelf. Zijn verdriet stopt hij weg en hij focust zich op presteren. Die mentaliteit heeft hij meegekregen van zijn vader, die een succesvolle ondernemer is. Net als zijn drie broers bereikt hij met die instelling zijn jongensdroom. Piloot, architect, directeur van het familiebedrijf en spits van Oranje: de familie Weghorst knokt net zo lang door tot het einddoel bereikt is.
John Stegeman en Joop Gall gebruiken daarvoor beiden dezelfde term: maniakaal. Weghorst heeft zichzelf in VI ooit ook zo omschreven, maar komt daar in 2018 op terug. ‘Inmiddels vind ik volledige toewijding een betere omschrijving. Want maniakaal duidt erop dat ik een soort gek ben.’ De werklust van Weghorst maakt in elk geval grote indruk op Stegeman. ‘Dat is misschien wel zijn grootste kwaliteit: hoe hard hij voor zichzelf is. Die ijzeren wil om te slagen. Hoe hij zich gedraagt. Wat hij ervoor doet. Dat soort spelers gaan zichzelf opstellen.’
‘Dat is misschien wel zijn grootste kwaliteit: hoe hard hij voor zichzelf is’
‘Door die mentaliteit was niet een half seizoen goed’, vervolgt Stegeman. ‘Die groei was structureel. Bam. Beter, beter, beter. Op alle vlakken groeide hij bij ons. Hij was bijvoorbeeld niet de snelste, waardoor hij soms te laat voor de goal kwam. Nu is hij daar in de Bundesliga wél altijd. Daar heeft hij keihard aan gewerkt door extra dingen te doen, zelfs op zijn vrije dagen. Dat vind ik mooi aan hem. Ander voorbeeld: het balvast zijn als aanspeelpunt voor de ploeg. Hoe gebruik je dat twee meter lange lichaam slim? Hij werd soms gewoon in elkaar gelopen. Bij ons is heeft hij al die facetten redelijk geleerd. Bij AZ is hij daarna nog beter geworden en bij Wolfsburg zet hij wéér een stap vooruit.’
De egoïst
‘Ik ben een loner, dat brengt mijn sportbeleving met zich mee. Ben veel op mezelf gericht, heb weinig vrienden. Nooit gehad ook. Alles staat in het teken van presteren, 24 uur per dag.’
Wout Weghorst in april 2018
De grootste kracht van Weghorst blijkt ook zijn valkuil. Medespelers ergeren zich geregeld aan zijn houding. Zij rollen met de ogen als Weghorst weer eens in woord en gebaar uit zijn plaat gaat omdat hij achterstaat in een trainingspartijtje. Als de aanvaller de suggestie krijgt eens met ploeggenoten uit eten te gaan om uit te leggen waarom hij zo fanatiek is, kijkt hij glazig voor zich uit. Weghorst wil geen vrienden maken. Weghorst wil winnen.
Gall botst op dat vlak met Weghorst. Zeker tijdens zijn tweede seizoen bij FC Emmen, waarin de ambitieuze aanvaller vaak tweede keuze is achter Roland Bergkamp. ‘Voor het team was dat beter’, duidt Gall. ‘Dat elftal had behoefte aan een balvaste spits. Weghorst had vaak twee, drie balcontacten nodig voor controle. Bovendien was hij zó gebrand als hij inviel dat hij ook goaltjes meepikte. Die rol was lastig voor een speler die karakterologisch zo in elkaar steekt als Weghorst.’
‘Ik heb hem twee keer weggestuurd van de training. De rest van het team begon zich aan hem te ergeren’
Dat Gall aan de rem trekt, heeft een andere oorzaak dan zijn ontevredenheid over reservebeurten. ‘Dat vind ik heel erg prima. Mijn probleem zat erin als er conflicten waren tussen hem en een medespeler. Bijvoorbeeld over een flink duel waarin hij vond dat iemand er te hard in ging. Dan kwamen daar woorden aan te pas die in mijn ogen op een mens neerkeken. Die toon was laatdunkend en neerbuigend over ploeggenoten. Dat is voor mij een grens. Dat kan niet. Er moet wel respect zijn. Daarom heb ik hem twee keer weggestuurd van de training. De rest van het team begon zich aan hem te ergeren.’
Martin Drent, op dat moment assistent-trainer bij FC Emmen, weigert op een bepaald moment zelfs individuele training te geven aan Weghorst. ‘Zo ziek was hij van zijn gedrag. Dat neerbuigende, dat was not done bij ons. Martin vond dat helemaal niets. Uiteindelijk heb ik daar wel een stokje voor gestoken en zijn ze weer samen gaan trainen. Martin was natuurlijk een van de beste koppers van Nederland geweest. Daar kon Weghorst veel van leren.’
Vanwege een optie in zijn contract die voor Emmen financieel onverantwoord is, vertrekt Weghorst na twee jaar alweer uit Drenthe. Daarna geeft hij in verschillende interviews af op zijn oude club. Gall is niet verrast. ‘Ik had het wel een beetje verwacht dat hij zo zou gaan schoppen. Ik heb daar mijn schouders over opgehaald. Hij riep dat wij fastfood aanboden als eten op de club. Dat was gewoon onzin. Het seizoen daarna speelden wij voor de beker tegen Heracles. Toen heb ik hem in de dug-out aangekeken en met het hoofd geschud. Achteraf had ik dat niet moeten doen. Daar heb ik spijt van. Ik liet mijn boosheid te veel de boventoon voeren in discussies met hem. Als trainer heb ik geleerd van Weghorst. Ik zou graag koffie drinken om hem dat te vertellen. Dat ben ik nog steeds van plan. Ik heb het gevoel dat ik het niet heb kunnen uitpraten.’
‘Als trainer heb ik geleerd van Weghorst’
Weghorst werkt als een spiegel voor de mensen die met hem werken. Aan de ene kant wekt zijn gedrag soms wrevel op in de groep. Aan de andere kant concluderen coaches – vooral nadat Weghorst is vertrokken – hoe belangrijk hij geweest is voor de intensiteit op trainingen. Bij AZ blijkt de topschutter zelfs aanleiding om het model van de groeimindset aan te passen. Voorheen maakten de Alkmaarders onderscheid tussen een statische mindset (falen is de limiet van mijn capaciteiten) en een groeimindset (falen is een kans om te groeien). Dankzij Weghorst is daar een as aan toegevoegd: gericht op harmonie versus gericht op winnen. Weghorst valt daarin in hetzelfde kwadrant als Cristiano Ronaldo, Sven Kramer en Michael Jordan: geboren winnaars met een groeimindset.
De begeerde topspits
‘Ik durf wel te dromen. Van de Premier League, de Bundesliga, zelfs van Oranje. Dat is mijn allergrootste ambitie. Ik zeg niet dat ik het allemaal ga halen, ik weet alleen dat je het met hard werken kúnt bereiken. Ooit was ik die lange slungel, die ongeschikt was voor betaald voetbal. Maar een paar jaar later stond diezelfde lange slungel als speler van Jong Oranje wel naar het volkslied te luisteren.’
Wout Weghorst in maart 2018
Kijken naar Weghorst is iedere keer weer kijken in verbazing, zegt Hoogma. ‘Zó, kan hij dat ook?, denk je steeds. Emmen, Heracles, Almelo, AZ, VfL Wolfsburg. Het plafond wordt steeds hoger, maar Wout flikt het iedere keer weer. Ik vind dat fantastisch.’
‘Na twee jaar Heracles kwam AZ. Dan denk je: Kan hij het daar ook? Ja dus. Hij werd de koning samen met Jahanbakhsh en groeide ook nog eens uit tot aanvoerder. Die kwaliteiten zitten dus óók in hem. Wolfsburg, zelfde verhaal. Weer een stap hoger, weer die vraag. Ik heb zelf zes jaar bij HSV gespeeld, ik weet dat je als spits van goeden huize moet komen om in de Bundesliga overeind te blijven. Met twintig goals in het afgelopen seizoen heeft Wout het toch maar weer geflikt. Nu past hij wel goed in de Bundesliga. Het gaat er daar gedisciplineerd aan toe, je moet er voor alles hard werken, er wordt met een hoge intensiteit gespeeld en getraind. Dat zijn allemaal aspecten die dicht bij Wouts natuur liggen. Een speler als hij wordt in die cultuur meegezogen.’
Zozeer zelfs dat Weghorst nu in de belangstelling staat van clubs als Arsenal en Newcastle United. Van de nummer zeven van de Bundesliga naar de Premier League; de versnelling houdt aan. En de verbazing ook, zegt Hoogma. ‘Ik vind het fantastisch om zijn ontwikkeling te volgen. Wout is het bewijs dat succes wel degelijk maakbaar is. Zes jaar geleden nog bij Emmen, nu richting Premier League, ongelooflijk toch? Wout blijft maar doorgaan en de vraagstelling ook. Zou hij het ook in de sterkste competitie van de wereld redden? In zijn geval sluit ik niets meer uit.’
‘Het plafond wordt steeds hoger, maar Wout flikt het iedere keer weer. Ik vind dat fantastisch’
Stegeman durft evenmin te voorspellen waar de opmars van Weghorst stopt. ‘Hij is nog niet klaar. Zijn honger is nog niet gestild. Hij absorbeert steeds het niveau waarop hij speelt. Dat vind ik heel knap. Emmen, Heracles. Eerste spits, stap naar subtop. Ook daar een bepalende factor. Weer de beste speler bij AZ. Daarna door naar Wolfsburg. Hij maakt zich steeds het niveau waarop hij speelt eigen. Dat is een belangrijk kenmerk voor hem als speler. Ik ben benieuwd tot hoever dit gaat. Ik zou hem daarom graag zien bij een topclub als Bayern München. Ik weet niet of hij een spits voor dat niveau is, maar misschien doet hij ons wel versteld staan. Omdat hij zich steeds weer blijkt te kunnen aanpassen. Maar op een gegeven moment is het klaar. Er zit een keer een max aan, zelfs voor Wout.’
Het slotwoord is voor Gall, die trots is op de ontwikkeling die Weghorst heeft doorgemaakt. ‘Ik volg zijn carrière grijnzend, vol bewondering en respect. Dit soort types zijn spelers naar mijn hart. Ik heb gelezen dat hij mij ook dankbaar is. Ik heb hem bij de amateurs weggehaald en een podium gegeven. Bij een betere club had ik hem misschien niet eens gehaald. Dat is jammer, want er zijn veel types als Weghorst. Daarin is onze voetbalwereld aan het veranderen. Hoe meer geld er is, hoe minder voetballers als hij een kans krijgen.’
‘Bij een betere club had ik hem misschien niet eens gehaald. Dat is jammer. Hoe meer geld er is, hoe minder voetballers als hij een kans krijgen’
Daarom schuilt volgens Gall in het verhaal van Weghorst een belangrijke les. ‘In de eigen selectie wordt soms te veel gekeken naar wat voetballers niet kunnen. Bij spelers van buitenaf kijken ze naar wat ze wél kunnen. Dat is een rare argumentatie. Je moet soms door dingen heen prikken. Wat hij nog niet heeft, maar wat er wel in kan zitten. Je ziet dat karakter en mentaliteit heel veel kunnen compenseren.’
Weghorst zou Weghorst niet zijn als hij die conclusie zelf niet al eerder had getrokken: ‘Blijkbaar is mijn drive meer waard dan hun talent.’