Johan Cruijff had een zak geld nog nooit zien scoren. Niks tegenin te brengen natuurlijk. Dat neemt niet weg dat voetbal wel van een spelletje is geëvolueerd naar een miljardenindustrie. In de rubriek Munten & Punten bespreekt VI-verslaggever Tom Knipping onderwerpen op de grens van commercie, financiën en sportieve prestaties. In aflevering 4 behandelen we de kloof tussen de Champions League en Europa League.
Toen Manchester City vorige week voor twee jaar werd uitgesloten van de Champions League, gingen er flink wat complimenten richting de UEFA. De Europese bond toonde eindelijk zijn tanden en wilde nu kennelijk toch echt de strijd aanbinden met de gevestigde orde. Wat nou papieren tijger? Eindelijk werden niet alleen meer de kleintjes aangepakt. Een sterk signaal van voorzitter Aleksander Ceferin, zo was het oordeel.
Maar is dat wel zo? City is nogal een geval apart. De UEFA deed al eerder onderzoek naar vermeende financiële dope bij de sjeikclub uit Manchester, maar kon niet keihard aantonen dat er was gesjoemeld. Pas nadat een hacker gestolen City-mails en City-contracten deelde met een paar internationale kwaliteitsmedia, kwam de zaak aan het rollen en werd de UEFA min of meer gedwongen tot een heropening van het onderzoek. We spreken hier kortom van een uitzonderlijke situatie die zonder de beruchte computerinbraken - ook wel bekend onder de naam Football Leaks - nooit aan de orde was geweest.
De veelgehoorde conclusie dat de UEFA de jacht op superclubs heeft geopend, lijkt dan ook onjuist. Het gaat hier niet over feiten die boven tafel zijn gekomen dankzij onderzoeken van de enorme Financial Fair Play-afdeling vol accountants en juristen van de UEFA, maar over een uitzonderlijke onthulling van een Portugese hacker die inmiddels in de gevangenis zit. De kans dat een vergelijkbare samenloop van omstandigheden zich gaat voordoen bij - pak hem beet - Paris Saint-Germain, is niet al te groot.
Financial Fair Play (FFP) is voor de UEFA ook helemaal niet het meest efficiënte middel om invloed uit te oefenen op de financiële verhoudingen tussen superclubs, topclubs en subtopclubs. De regelgeving is enorm complex. De onderzoeken zijn extreem tijdrovend. FFP heeft bijgedragen aan een gezondere industrie met minder schulden, maar niet aan een spannende sport met enigszins gelijkere kansen. Laten we wel wezen: in de negen jaar sinds de invoering is het aantal clubs dat kan meestrijden om de Europese titel niet toegenomen. Eerder afgenomen. Zou de UEFA daadwerkelijk willen nastreven dat de underdog nog een beetje kan meedoen, dan zijn de uitkeringen voor Europees voetbal de meest logische en eenvoudige weg om dat te regelen. Dit seizoen betaalt de organisator van de Champions League en Europa League 2,6 miljard euro aan de clubs. Als eigenaar van beide toernooien is de UEFA tevens de baas over de verdeelsleutel.
Naar buiten toe maakt de UEFA zich nogal druk over de toenemende inkomensverschillen. De bond zegt zich zorgen te maken over de eroderende fair play op economisch gebied, omdat het leidt tot steeds voorspelbaardere uitslagen. Waar begin deze eeuw nog drie van de vier wedstrijden werd gewonnen door de favoriet, wint inmiddels in vier van de vijf gevallen de rijkste club. Enigszins dramatisch stelde Ceferin in 2019 dat de voetbalsector dezelfde kant op gaat als de rest van de maatschappij. ‘Hoe kunnen we nog verrassingen realiseren als we leven in een wereld waar één procent van de wereldbevolking vijftig procent van alle rijkdom bezit?’
Het nastreven van meer economische gelijkheid (met als doel: spannender voetbal) heet in bobo-jargon het verbeteren van de competitive balance. De afgelopen jaren was competitive balance zo ongeveer de meest gebezigde term op UEFA-vergaderingen, tijdens UEFA-congressen en in UEFA-interviews. Vooral Ceferin raakt hierover maar niet uitgesproken. Een kleine greep uit zijn enorme arsenaal quotes hierover:
‘We moeten de sport beschermen voordat het te laat is. De kleinere ploegen moeten kunnen blijven concurreren zodat de droom voor iedereen levend blijft.’
(2017)
‘Laten we onze kaarten op tafel leggen en eerlijk zijn: de grootste uitdaging voor de komende jaren is competitive balance.’
(2017)
‘We moeten ons systeem heroverwegen om een betere competitive balance te realiseren.’
(2018)
‘De concentratie bij de rijkdom bij een klein groepje clubs bedreigt de competitive balance, die essentieel is voor de aantrekkelijkheid van het voetbal.’
(2018)
‘Ook voor de grote clubs is duidelijk dat een competitie tussen de grote clubs alleen, heel saai zal worden.’
(2018)
‘We zullen de Financial Fair Play-regels aanpassen om een nieuw Europees evenwicht te creëren.’
(2019)
‘Hoe kunnen we wonderen verwachten als we weten dat het probleem van competitive balance altijd heeft bestaan?’
(2019)
‘We moeten iets doen aan de competitive balance.’
(2019)
‘De polarisatie in inkomsten is een bedreiging voor de stabiliteit en het succes van het voetbal.’
(2020)
Laten we eens bekijken wat de UEFA in de praktijk heeft gedaan aan deze competitive balance waarover de top van de bond zich kennelijk zoveel zorgen maakt.
