Het duivelse dilemma van het Italiaanse voetbal

Het was een bericht dat deze week de grenzen van Italië amper over ging. Juventus-voorzitter Andrea Agnelli zal voor de rechter van de anti-maffia verschijnen om een getuigenis af te leggen inzake de mogelijke banden tussen zijn club en de georganiseerde misdaad.

De getuigenis van Agnelli vormt onderdeel van een groot onderzoek naar Juventus. Sinds de verhuizing naar het Juventus Stadium in 2011 zou de club georganiseerde bendes binnen zijn harde supporterskern hebben ondersteund door deze groepen jaarlijks honderden gratis tickets te verschaffen, die door deze bendes met winst werden doorverkocht. In ruil  daarvoor garandeerden deze groeperingen de club veiligheid en orde op de tribunes. In dit voortreffelijke artikel omschreef The Guardian vorig jaar hoe Juventus met deze deal waarschijnlijk indirect illegale merchandising, drugshandel, knokploegen en zelfs de Calabrische maffia ondersteunde. Het verhaal omschrijft ook het lot van Ciccio Bucci, een fan die geen andere uitweg ziet dan zelfmoord nadat hij muurvast is komen te zitten tussen de club, politie en zijn eigen ultra's.

De ultra-cultuur maakt het Italiaanse voetbal uniek ten opzichte van andere Europese competities. Op de curva maken de bazen van deze groepen nog steeds de dienst uit, niet de stewards of politie. De tifo-acties zijn daardoor ongekend, de sfeer kan rauw en intimiderend zijn. Het maakt Italiaans voetbal steeds geliefder in het segment van voetbaltoeristen die zich tegen alle uitwassen van het moderne voetbal keren. In Italië kom je achter de doelen geen zitpolitie, selfiesticks of klappers tegen. Hier worden wedstrijden beleefd in plaats van bekeken, staand en zingend, voor de volle negentig minuten.

De macht van de ultra's heeft echter ook een significante keerzijde, zoals nu aan het licht komt bij Juventus. Ook bij veel andere clubs staan deze capi curva's met een been in de onderwereld. De macht over de curva spreidt zich uit naar de verkoop van al dan niet illegale tickets en merchandising, of zelfs drugs en wapens. Zo is de rol van de Camorra op de curva van Napoli niet te onderschatten, kwam de rol van de Siciliaanse maffia bij Catania onlangs weer aan het licht toen voor een competitieduel een minuut stilte werd gehouden voor een overleden boss.

Het eren van overleden of opgepakte maffiabazen is bij Zuid-Italiaanse clubs niet ongebruikelijk. Bij Palermo kwamen ultra's begin deze eeuw zelfs in het geweer tegen een wet die het mogelijk maakte maffiosi tegen striktere voorwaarden op te sluiten. Wie geïnteresseerd is in dit onderwerp vindt via Google vele schokkende en ontluisterende artikelen over de infiltratie van georganiseerde misdaad in het Italiaanse voetbal.

De macht van ultra-groeperingen inperken is bijna onmogelijk. AS Roma en Lazio probeerden orde in Stadio Olimpico te scheppen door het plaatsen van barrières achter de doelen, die ervoor moesten zorgen dat de soms gewelddadige mensenmassa makkelijker beheersbaar en controleerbaar zou worden. Als reactie op deze schending van hun curvarechten bleven ultra's dermate lang weg van thuiswedstrijden, dat Roma en Lazio de barrières inmiddels al hebben verlaagd. Het lijkt een voorbode richting volledige verwijdering.

Om de stadions weer vol te krijgen, moeten clubs de veiligheid van toeschouwers op alle tribunes kunnen garanderen. Tegelijkertijd blijkt uit de zaak-Juventus hoe onder- en bovenwereld in calcio met elkaar verweven zijn en hoe moeilijk het is de goeden van de kwaden te herkennen, laat staan van elkaar te scheiden. Ook lopen clubs zoals Roma en Lazio bij het nemen van veiligheidsmaatregelen het risico in hun eigen ziel te snijden, waarmee het laatste dat het Italiaanse voetbal uniek maakt – de vaak prachtige maar soms afschuwelijke supporterscultuur – volledig verdwijnt. Calcio bevindt zich daarmee in een onmogelijke spagaat.

• Meer over

• Serie A 2016/2017