De bittere strijd van Christian Gandu: 'Opgeven is geen optie'

‘Na alles wat ik heb meegemaakt in mijn leven ga ik dit gevecht ook winnen’, zegt Gandu vastberaden in een café in de binnenstad van Utrecht. Regelmatig roepen voetballers dat ze zoveel hebben meegemaakt dat ze een boek zouden kunnen schrijven. Meestal is dat wat overdreven, maar in het geval van Gandu is daar geen woord aan gelogen.

Van Hanegem

Gandu werd geboren in Congo. Zijn biologische vader was spoorloos en zijn moeder overleed op haar 24ste. Op zijn negende werd hij in zijn eentje op het vliegtuig gezet en belandde hij in een asielzoekerscentrum in Nederland.

Gandu bleek dusdanig veel voetbaltalent te hebben dat Willem van Hanegem hem al op zijn vijftiende wilde laten debuteren in de hoofdmacht van FC Utrecht. Tot die vroege vuurdoop kwam het niet, omdat de KNVB hem te jong achtte en daar een stokje voor stak. Hij verkaste naar Borussia Dortmund, waar hij in de jeugdopleiding speelde met latere sterren als Mario Götze en Antonio Rüdiger. Ook daar kwam het niet tot een doorbraak in de hoofdmacht, omdat hij niet over een Europees paspoort beschikte.

Genoeg tegenslagen? We gaan nog even door. Bij Almere City kreeg de aanvaller na een ruzie met een ploeggenoot een geladen pistool op zijn slaap. Na een tegenvallend avontuur in Polen was zijn verblijfsvergunning afgelopen, waardoor hij bij een terugkeer naar Nederland bijna het land werd uitgezet. Mede doordat grote voetballers als Wesley Sneijder en Georginio Wijnaldum voor hem opkwamen, mocht hij blijven.

Het leven wierp een hoop uitdagingen voor zijn voeten, maar steeds kwam Gandu weer als winnaar de ring uit.

Nu is hij begonnen aan het zwaarste gevecht in zijn bestaan. Hij slikt 25 pillen per dag en moet drie keer per week naar het ziekenhuis in Nieuwegein, waar hij steeds vier uur lang aan een dialyse-apparaat hangt. Doordat zijn nieren hun werk niet meer doen, worden op deze manier de afvalstoffen uit zijn bloed gezuiverd. ‘Die dialyse redt mijn leven’, zegt hij. ‘Anders ben ik binnen twee weken dood.’

Gandu heeft een witte pleister in zijn hals, waarachter een katheter zijn lichaam ingaat. Verder is aan weinig te merken in wat voor trieste situatie hij is beland. Hij lacht regelmatig zijn tanden bloot en postte die ochtend een filmpje op Instagram, waarop hij uitbundig danst in de zon. ‘Ik ben gewoon een positief persoon, altijd vrolijk’, lacht hij. ‘Wat moet ik anders? In een hoekje gaan zitten huilen? Dan haal ik het sowieso niet.’

Dikke enkels

Een tijdje terug merkte het voormalige supertalent dat hij op het veld totaal geen energie meer had. In eerste instantie dacht hij dat het kwam omdat hij bij Tweedeklasser FC Hilversum nog maar twee keer in de week trainde. ‘Ik dacht ook: Gandu, je wordt een jaartje ouder, dit hoort er blijkbaar bij.’ Zelfs toen hij zich in het zweet werkte met een personal trainer, bleef zijn conditie even bagger. Zijn enkels werden in die periode ook regelmatig ontzettend dik. ‘Eigenlijk kon je het niet eens meer enkels noemen.’

‘Op een gegeven moment merkte ik dat mijn zicht slechter werd’, vervolgt Gandu. ‘Op het veld zag ik het scorebord ook niet meer… terwijl die dingen toch best groot zijn, hè?’ Na een tijdje moest hij vrienden vragen hoe laat het was, aangezien hij de digitale tijd op zijn telefoon niet meer kon lezen. Het werd erger en erger, tot het punt dat hij niet eens meer gezichten kon herkennen van mensen aan de overkant van de tafel.

Gandu besloot naar de Pearle te gaan om zijn ogen te laten opmeten. De opticien vroeg hem verschillende rijtjes letters hardop voor te lezen, alleen, de voetballer kwam er al snel achter dat niets meer leesbaar voor hem was. Hij werd direct doorgestuurd naar de huisarts. ‘Daar wilde ik niet heen.’ Hij denkt even na: ‘Misschien omdat ik niet wilde weten wat ik heb.’

Zijn trainer bij FC Hilversum gaf hem uiteindelijk het laatste zetje naar de huisarts. ‘Ik ben hem heel erg dankbaar’, zegt hij. Coach Rob Hilbers zette hem op een middag op de bank en zei dat hij hem ook niet meer zou opstellen tot Gandu naar de huisarts zou gaan.

Dit keer luisterde hij en vier dagen later gingen alle alarmbellen af. Bij een gezond mens is de bovendruk onder de 140 en de onderdruk lager dan 90. Na een test bleek dat zijn onderdruk 114 en de bovendruk 230 was. ‘De huisarts zag die uitslag en dacht dat haar meetapparaat kapot was.’ Bij de tweede meting kwam er weer hetzelfde uit, bij de derde keer belde ze direct het ziekenhuis.

Vanuit het ziekenhuis wilden ze direct een ambulance sturen. ‘Dat hoefde van mij niet. Ik dacht: God heeft me ook hierheen gebracht, dus hij brengt me ook naar het ziekenhuis.’ De huisarts gaf nog aan dat het echt gevaarlijk voor hem was en hij op straat ook dood neer zou kunnen vallen. Hij zat nog volledig in de ontkenningsfase, at een saucijzenbroodje, dronk een blikje Red Bull en ging zelf met het openbaar vervoer naar het ziekenhuis.

Hij wijst vanuit het café naar buiten, waar de zon volop schijnt: ‘Onderweg was het net zo helder als nu, maar door mijn slechte zicht was het voor mij alsof het donker was en dat het ieder moment keihard kon gaan regenen.’

Harde boodschap

Eenmaal in het ziekenhuis stonden er al vier artsen op hem te wachten. Ze begonnen hem op allerlei vlakken te testen. Even later viel Gandu in het ziekenhuisbed in slaap. Hij ontwaakte met verschillende infusen in zijn arm, een katheter aan zijn lijf en een verband in zijn nek. ‘Ik schrok me kapot’, zegt hij. Het personeel vroeg hoe hij zich voelde en hij antwoordde dat het prima met hem ging. ‘Eigenlijk is dat onmogelijk, zeiden ze.’

Even later kwam de arts hem het slechte nieuws brengen: allebei zijn nieren werken niet meer. De boodschap was keihard. Zonder hem te dyaliseren zou hij binnen twee weken komen te overlijden. ‘Ze waren blij dat het door die hoge bloeddruk niet naar mijn hersenen was gestegen, dan had ik een hersenbloeding gekregen. Ze zeiden letterlijk dat ik nog maar op vijftien procent van mijn batterij zat. Op nul was ik uitgevallen, net als een lege telefoon.’

Daar in het ziekenhuis sloeg het nieuws in als een bom. ‘Ik brak compleet toen ik besefte dat mijn leven nooit meer hetzelfde zou worden. Ik heb twee weken lang alleen maar gehuild in het ziekenhuis.’ Als hij voetbal op televisie zag, kon hij iedere keer zijn tranen niet bedwingen, omdat hij besefte dat hij waarschijnlijk zelf nooit meer zal schitteren op het veld.

‘Vanaf het nieuws is mijn leven compleet veranderd’, vervolgt hij. Hij scrolt op zijn telefoon door de applicatie van het ziekenhuis. ‘Kijk, morgen moet ik weer langskomen en over twee dagen weer…’ Hij scrolt verder: ‘En dat gaat zo maar door. Ik woon bijna in het ziekenhuis.’ Binnenkort gaat hij met zijn neef in Nieuwegein wonen, zodat hij altijd snel bij zijn medische afspraken kan zijn.

Donor

Gandu is nooit het type geweest dat bij de pakken neerzit. Een tijdje terug plaatste hij daarom een bericht op Instagram. Om weer een nieuwe kans in het leven te krijgen, is hij op zoek naar een gulle ziel (met bloedgroep A-positief) die hem een nier wil doneren. Het bericht werd massaal gedeeld, ook door allerlei mensen uit de voetbalwereld. Hij ontving de mooiste berichten. Bart Vriends nodigde hem uit voor zijn wedstrijd, hij kreeg een sms’je van De Kromme en Götze komt binnenkort een dagje langs in Utrecht.

Nog vele malen belangrijker is dat zeven mogelijke donoren zich bij hem hebben gemeld. ‘Echt mooi dat zo veel mensen me willen helpen.’ Eerst moet hij nog allerlei testen ondergaan of hij een operatie aan kan en of zijn lichaam matcht met de nieren van de donoren. In totaal kan het nog wel een jaar of anderhalf duren, voordat hij daadwerkelijk onder het mes kan.

Tot die tijd ligt Gandu drie dagen per week, steeds vier uur, aan het dialyse-apparaat. ‘Dit gun ik niemand anders. Ik ben eigenlijk een man van 87 jaar nu.’ Hij vertelt dat hij veruit de jongste op de afdeling is. Als hij binnenstapt, denken veel andere patiënten vanwege zijn jonge leeftijd dat hij een middag komt werken.

Hij legt uit dat het hele proces energie vreet, maar dat hij zoveel mogelijk dingen wil blijven doen die hem gelukkig maken. ‘Met vrienden zijn bijvoorbeeld. Als ik dan merk dat ik moe word, vraag ik om iemands sleutels en ga ik even in de auto slapen.’ Hij denkt even na en zegt dan: ‘Ik leef nu van dag tot dag en geniet nu juist heel erg van de kleinste dingen.’

Soms staat hij op en gaat hij tien kilometer rustig wandelen. Alleen om zich heen kijken, maakt hem al blij. Gandu heeft een gave om zijn eigen situatie te relativeren en het om te buigen naar iets positiefs. ‘In het ziekenhuis zie ik mensen die het nog moeilijker hebben dan ik. Dan denk ik al snel: Ik moet blij zijn dat ik überhaupt nog kan lopen en eten.’

‘Dat positieve zit gewoon in mijn karakter’, vervolgt hij. ‘Ik maak andere mensen graag blij. Toen ik als jonkie bij Dortmund zat, ging ik op vrije dagen weleens terug naar Nederland. Vond ik het mooi om al mijn vrienden mee te nemen en op de KFC te trakteren.’

Hij is ook dankbaar voor de mooie en intense gesprekken die hij sinds het vervelende nieuws voert met vrienden. ‘We praten over dingen als: Hoe zou het zijn als ik er niet meer ben? Ik wil ook dat ze me allemaal positief herinneren.’ Hij besprak met zijn intimi ook al welk nummer ze sowieso op zijn begrafenis moeten draaien. ‘Happy van Pharrell Williams. Dat nummer draaide ik ook vaak in de kleedkamer.’ Zelfs nu verschijnt er een lach op zijn gezicht: ‘Ik ben nou eenmaal altijd vrolijk.’

Hoop

Hopelijk is een afscheid nog lang niet aan de orde en kunnen mensen nog lang genieten van de tomeloze energie van Gandu. Daarvoor heeft hij snel een donornier nodig. Hij deelt zijn verhaal niet alleen voor zichzelf met de media, benadrukt hij. ‘Als het aan mij ligt, praat ik er iedere dag over op de televisie en radio. Er zijn nog zo veel meer mensen die op de wachtlijst staan voor een nier.’

Gandu weigert de moed op te geven en is hoopvol dat het uiteindelijk allemaal goed afloopt. ‘Mensen zeggen weleens tegen mij dat het lijkt of ik een engel op mijn schouder heb’, vertelt hij. ‘Dat is denk ik ook het geval: dat is mijn moeder. Ik weet niks meer van mijn jeugd in Congo, behalve dat ze altijd tegen me zei: “Ik zal altijd bij je zijn”.’

Hij vertelt dat hij niet meer weet hoe zijn moeder eruitziet en ook nooit een foto van haar heeft kunnen bemachtigen. ‘Zij leidt mij ook door deze moeilijke periode heen. Ik had dood kunnen zijn, maar ik ben er nog steeds. Na alles wat ik heb meegemaakt, is opgeven simpelweg geen optie.’