In naam van Oranje: over Máxima en een grimmig WK

data-height="125" data-width="397" data-align="center" data-caption="" src="http://www.vi.nl/upload/4243ded6-0a8e-4f78-9df2-65af9525d58f_image8072295059610300427.jpg" /> Er ging een golf van opwinding door het Soccer City Stadium van Johannesburg toen Willem-Alexander en Máxima het ereterras betraden om de WK-finale tussen Nederland en Spanje bij te wonen. Toeschouwers uit alle landen veerden op van hun stoeltjes om zo min mogelijk van het tafereel te missen.

De aandacht voorafgaand aan de later door Spanje gewonnen eindstrijd (1-0 na verlenging), ging op 11 juli 2010 natuurlijk vooral uit naar de Argentijnse Máxima. De nu koninklijke diva was het stralende middelpunt van de genodigden. In Kaapstad had ze na afloop van de gewonnen halve finale tegen Uruguay (3-2) met de huidige koning de kleedkamer van Oranje opgezocht. Alle internationals wilden toen met haar op de foto.

Het was niet de eerste ontmoeting van Willem-Alexander met het Nederlands elftal. In 1978, deze zomer 35 jaar geleden, liep het elfjarige prinsje kraaiend van plezier door de tuin van Paleis Soestdijk toen daar het Nederlands elftal na ook een verloren WK-finale tegen gastland Argentinië (3-1, eveneens na verlenging) op uitnodiging van koningin Juliana op bezoek was. Hij mocht met zijn houterige motoriek eindeloos op een doeltje trappen dat werd verdedigd door Jan Jongbloed.

De Amsterdamse doelman was geen aanhanger van de monarchie. Hij wilde aanvankelijk helemaal niet mee. 'Wat moet ik daar doen?', vroeg hij zich af. Maar uiteindelijk vermaakte Jongbloed zich die middag kostelijk.

Dat gold ook voor de ingevallen Wim Suurbier. Hij riep vrolijk tegen Van Vollenhoven, met wie hij een bijzondere relatie had: 'Pieter, zeg maar tegen je schoonmoeder dat we vanavond blijven eten!' De ernst van het WK in Argentinië was weggeëbd in de achtertuin van Soestdijk. Het Nederlands elftal had deelgenomen aan een dubieus toernooi dat als propagandamiddel diende voor de militaire junta van dictator Jorge Videla. De Italiaanse schrijver Marco Impiglia en de Israëlische hoogleraar Ranaan Rein bevestigden vorige week op een symposium nog eens dat het generaalsbewind directe invloed heeft gehad op de 6-0 overwinning van Argentinië tegen Peru in de groepswedstrijd. De Argentijnen moesten met vier doelpunten verschil winnen om de finale te halen.

De onlangs overleden Jan Zwartkruis, in verband met het WK ’78 van bondscoach gedegradeerd tot assistent van Ernst Happel, wekte voor het toernooi weerzin met zijn opmerking dat je in Buenos Aires veiliger over straat kon dan in Amersfoort.

Maar decennia later zou hij verklaren: 'Er hing rondom het toernooi een grimmige sfeer. Bij de finale stonden de tanks klaar om het stadion binnen te rijden. Als Rob Rensenbrink (bij 1-1, EO) in de slotfase niet op de paal had geschoten, maar in het doel, was het volk het veld opgekomen. Er hoefde dan maar een fout iemand met een pistool te zijn en je had de poppen aan het dansen.' En: 'Ik heb later gehoord dat de spelers van Argentinië doping hebben gebruikt. Het verbaasde me niets.'

Tijdens het regime van de junta zijn tussen 1976 en 1983 dertigduizend vermeende tegenstanders verdwenen of vermoord. Velen vonden in de Vuile Oorlog de dood na zware martelingen. Andere slachtoffers werden vanuit vliegtuigen in de Atlantische Oceaan geworpen na te zijn verdoofd met een slaapmiddel.

Op een kilometer afstand van het stadion waar de WK-finale tussen Nederland en Argentinië werd gespeeld, stond het gebouw van het ESMA, het technisch opleidingsinstituut van de Marine. Hier werden, veelal zwangere, jonge vrouwen opgesloten, geboeid en gemarteld. Na hun bevalling moesten ze de baby direct afstaan.

Van de naar schatting vijfduizend opgesloten vrouwen hebben slechts tweehonderd het ESMA overleefd. Vijfhonderd bij hun moeder weggehaalde kinderen groeiden op in pleeggezinnen zonder dat ze hun ware identiteit kenden.

In de indrukwekkende documentaire die de IKON op 3 april uitzond zegt een voormalige gevangene dat tijdens de WK-finale het gejuich van de toeschouwers zich vermengden met het gegil van de vrouwen die lagen te bevallen. Ze zag buiten mensen huilen van vreugde om de behaalde wereldtitel en zwaaien met vlaggen. Binnen werden mensen gefolterd.

De Dwaze Grootmoeders, bekend van de protestacties op de Plaza de Mayo in Buenos Aires, hebben dankzij hulp van Amerikaanse genetici 107 van de vijfhonderd ontvoerde (klein)kinderen kunnen traceren. Voor Videla, inmiddels levenslang achter slot en grendel, vormde het WK het ideale podium zich aan de wereld te presenteren. Zelden was sport en politiek zo met elkaar verweven.

Máxima Zorreguieta heeft in 2006 een geheime ontmoeting gehad met de Grootmoeders van de Plaza de Mayo. In Nederland zijn haar ogen geopend en nu weet ze dat haar vader als minister van Landbouw waarschijnlijk ook geen schone handen had.

In 1978 zei bondscoach Happel: 'Wat heb ik te maken met de rechten van de mens?' In 2010 was de KNVB tijdens het WK een stuk maatschappijbewuster en werd in Johannesburg een Johan Cruyff Court geopend. In 2014 zal het vaak gewelddadige Brazilië rondom het mondiale toernooi opnieuw aanleiding geven voor het tonen van enige betrokkenheid.

Alle gebruikte foto's op VI.nl zijn afkomstig van VI Images.