Rampjaar van Oranje in vogelvlucht: de bondscoaches

1. Geen ruggengraat en teamgeest
Oranje heeft er al vier kwalificatieduels opzitten (twee gewonnen, twee verloren) als op 28 maart Turkije naar De Arena komt voor een cruciale kraker met Nederland, dat op dat moment nog derde staat in Groep A. De thuiswedstrijd tegen de Turken draait uit op een fiasco. Burak Yilmaz draait in de 37ste minuut weg bij Stefan de Vrij en schiet hard raak. Dankzij een door Klaas-Jan Huntelaar getoucheerd afstandsschot van Wesley Sneijder kruipt Oranje vlak voor tijd door het oog van de naald: 1-1 (foto).

Die toevalstreffer vormt in 2015 de uitzondering op de regel. Waar Nederland op het WK 2014 onder Louis van Gaal tot drie keer toe de rug recht na een achterstand (5-1 tegen Spanje, 3-2 tegen Australië en 2-1 tegen Mexico), verandert Oranje onder zijn opvolgers in een ploeg zonder ruggengraat en teamgeest. Bij elke tegenslag zakt Oranje als een kaartenhuis in elkaar. Nederlagen tegen IJsland (0-1), Turkije (0-3) en Tsjechië (2-3) zijn het gevolg. Het EK telt 24 landen, maar Nederland is er niet bij.

2. Routiniers zijn niet langer welkom
Een paar van de gelouterde dertigers die in Brazilië hun onervaren ploeggenoten nog bij de hand namen, worden door Hiddink en Blind genegeerd. Nigel de Jong maakt tegen Turkije (foto) zijn laatste minuten in Oranje. De 31-jarige controleur wordt afgeserveerd wegens zijn vertragende rol in de opbouw. 'Nigel heb ik laten weten dat ik met het oog op de komende wedstrijden heb gekozen voor een ander type speler', zegt Hiddink eind mei in aanloop naar de duels met de Verenigde Staten en Letland.

Bert van Oostveen zou later verklaren dat hij spelers met een winnaarsmentaliteit mist in dit Oranje, waarbij de KNVB-directeur opmerkelijk genoeg ook De Jong noemt. In dat opzicht is ook het belletje van Blind met Dirk Kuijt in aanloop naar de wedstrijden tegen Kazachstan en Tsjechië pikant. De 35-jarige aanvoerder van Feyenoord zou de perfecte mentor zijn voor het jonge Nederlands elftal, maar Blind openbaart dat de Katwijker niet openstaat voor een terugkeer als hij geen kans maakt op minuten.

3. Verdediging is Nederlandse gatenkaas
Zonder De Jong herstelt Oranje zich aanvankelijk nog goed van de 1-1 tegen Turkije door in een oefenwedstrijd met 2-0 te winnen van een ongemotiveerd Spanje en in juni ook Letland met die cijfers te verslaan. Maar de problemen blijven en Oranje is allesbehalve degelijk. De defensieve gatenkaas komt een week eerder als eerst aan het licht tegen de Verenigde Staten (foto), dat zich in de laatste twintig minuten na een hele serie wissels bij Oranje naar een 4-3 zege knokt. Tot ergernis van Hiddink.

'We hadden de laatste twintig minuten moeten temporiseren. Dat gogme zat er echter niet in en dan ga je met 3-4 de bietenbrug op. We hebben wel heel makkelijk de kansen weggegeven', aldus de 69-jarige bondscoach, die het in maart tegen Spanje ook al enkele keren bijna fout zag gaan. 'Ik ben niet blind voor die paar keer waarin we onszelf bijna in de voet schoten. Dit is een les voor die jongens.' De internationals blijken opvallend hardleers met in totaal vijftien tegengoals in 2015.

4. Wel of geen Hollandse School?
De angst voor wéér een vroege tegengoal zorgt ervoor dat Oranje veelvuldig op twee gedachten hinkt: vroeg druk zetten en met snel circulatievoetbal volgens de Hollandse traditie de tegenstander bij de strot grijpen of compact spelen, achterover leunen en vanuit de counter toeslaan, zoals op het WK? Het resultaat is meestal dat geen van beide gebeurt. En dat terwijl Hiddink bij zijn aanstelling nog de Hollandse School propageert, iets waar Blind later weer afstand van doet.

De voormalige assistent van Hiddink stelt dat Oranje weer terug moet naar een manier van voetballen waarbij de kwetsbaarheden van het elftal worden gecamoufleerd. Toch start Oranje in de vier laatste kwalificatieduels elke keer weer in het vertrouwde 4-3-3-systeem, omdat – zo zou Blind later zeggen – de internationals die speelwijze kennen. Maar nadat Nederland het EK mist, treedt Oranje tegen Wales (foto) weer aan in het 5-3-2-systeem van het WK. De twijfel regeert.

5. Hiddink zaait op alle fronten twijfel
De eerste maanden als bondscoach van Blind hebben wat dat betreft veel gelijkenis met die van Hiddink, als hij in 2014 begint aan zijn tweede termijn als keuzeheer van Oranje. In samenspraak met zijn opvolger kiest de huidige interim-coach van Chelsea tijdens de mislukte EK-kwalificatiestart, uit tegen Tsjechië, ook al voor vijf verdedigers. Niet veel eerder heeft Hiddink de succesformatie van Van Gaal nog verafschuwd, maar door de 2-0 oefennederlaag bij Italië komt hij in feite terug op die uitspraken.

De man die Oranje in 1998 nog naar de halve finale op het WK leidde, zaait op wel meer fronten twijfel. Zo rijst na de 6-0 zege op Letland, eind 2014, al de vraag of Hiddink zijn termijn wel afmaakt door enkele cryptische uitspraken van hem. Ook na de 2-0 zege in Riga van 12 juni dit jaar is de bondscoach weer schimmig over zijn toekomst. Hiddink geeft toe te neigen naar een stap terug, om 'als een soort senior-bondscoach' plaats te maken voor Blind, terwijl dat aanvankelijk pas in 2016 zou gebeuren.

6. Van Oostveen klaar in een kwartiertje
Later die maand blijkt inderdaad dat Hiddink het veld moet ruimen. Op dat moment doet de KNVB nog voorkomen alsof beide partijen in goed overleg uit elkaar gaan, maar later dit jaar vertelt Hiddink dat er helemaal geen overleg is geweest toen Van Oostveen en teammanager Hans Jorritsma eind juni naar Zuid-Frankrijk kwamen. 'Dat zou nog komen, maar Van Oostveen en Jorritsma (foto) zijn langsgekomen en we waren in een kwartiertje klaar. Het was een eenzijdige beslissing, een dictaat.'

Hiddink geeft te kennen dat die beslissing rauw op zijn dak valt, vooral omdat hij voor zichzelf wel een adviserende rol richting de directie zag weggelegd. Het is het volgende hoofdstuk in de discussie over de noodzaak van een technisch directeur bij de KNVB en het functioneren van Van Oostveen, die volgens critici niet genoeg kennis van zaken heeft om te oordelen over de bondscoach. Ook Blind onderstreept dat eind dit jaar. 'Ik ga met Bert niet honderd meter de diepte in over technische en tactische zaken.'

7. Valse start Blind: onkunde of pech?
Blind doelt met die uitspraak op het evaluatiegesprek dat hij na afloop van zijn eerste maanden als bondscoach heeft met Van Oostveen. De oud-international wint net als Hiddink maar een van zijn eerste vier duels, met uitschakeling voor het EK tot gevolg. Tegen IJsland (0-1) gaat het na het vroege uitvallen van Arjen Robben, een domme rode kaart van Bruno Martins Indi en een al even onnodige sliding van Gregory van der Wiel – die de beslissende penalty inleidt – meteen goed mis.

Blind verschuilt zich na die wedstrijd achter het bizarre scenario, maar krijgt kritiek te verduren. Vooral de wissel van Klaas-Jan Huntelaar zorgt voor onvrede. Dat de EK-missie gedoemd is te mislukken, blijkt ook tegen Turkije (3-0) en Tsjechië (2-3). Ook dan zijn het telkens individuele fouten die aan de basis van de tegengoals staan. Een structureel gebrek aan geluk kan Blind echter niet worden ontzegd. Dat blijkt wel in Kazachstan (2-1 zege), als zowel Jasper Cillessen als Tim Krul geblesseerd raakt.

8. De Ajax-voorkeur van Blind
Jeroen Zoet verdedigt door de onfortuinlijke gang van zaken in Astana tijdens de laatste kwalificatiewedstrijd tegen Tsjechië het doel. Omdat de PSV'er in dat duel een slechte indruk maakt, heeft Blind hem in november voor de oefenduels met Wales en Duitsland niet meer nodig. En wel meer spelers uit Eindhoven voelen zich gepasseerd. Joshua Brenet zet begin november openlijk zijn vraagtekens bij het selectiebeleid van Blind, die Ajacieden al zou oproepen als ze 'drie wedstrijden oké spelen'.

In november roept Blind zes Ajacieden op en maar twee PSV'ers (Jeffrey Bruma en Luuk de Jong). Zelf doet de oud-speler van Ajax de suggestie af als 'totale onzin', eentje die is gebaseerd op onderbuikgevoelens. Saillant is dat PSV het kalenderjaar toch nog afsluit als hofleverancier van Oranje, als Zoet en Jürgen Locadia worden opgeroepen als vervangers van enkele geblesseerde spelers, onder wie de Ajacieden Riechedly Bazoer, Davy Klaassen en Jairo Riedewald (foto).  

9. Meten met twee maten
Het beleid van Blind zorgt vaker voor ophef. Vooral de manier waarop Robin van Persie naar de uitgang wordt gedirigeerd, wekt veel wrevel. Blind neemt de 32-jarige spits van Fenerbahçe bij zijn aanstelling de aanvoerdersband af en maakt in november bekend dat de topscorer aller tijden van Oranje niet is geselecteerd, omdat 'hij niet scherp en fris oogt'. 'Hij speelt nog steeds geen volledige wedstrijden.' Omdat dit criterium voor andere spelers níét geldt, wordt Blind verweten met twee maten te meten.

De voortekenen van het (voorlopige) afscheid van Van Persie zijn in oktober al daar, als Blind de 101-voudig international slechts goed genoeg acht voor invalbeurten tegen Kazachstan en Tsjechië, waarin Van Persie Oranjes lot bezegelt met een knullig eigen doelpunt. Hiddink heeft in zijn laatste twee duels ook al een ongebruikelijke rol in petto voor zijn captain, die tegen de Verenigde Staten en Letland als tweede spits moet fungeren in een ultra-aanvallend systeem achter Klaas-Jan Huntelaar.

10. Bizar slot in Hannover
In november kent het interlandjaar van Oranje een bizar einde. Enkele dagen na de aanslagen in Parijs, die meer dan honderd mensen het leven kosten, gaat de oefenwedstrijd tegen Duitsland in Hannover op het laatste moment niet door wegens concrete terreurdreiging. De spelers van het Nederlands elftal moeten halsoverkop terug naar het hotel als de HDI-Arena wordt ontruimd. Regionale media melden dat er een bomauto is gevonden. Later blijkt dat het vals alarm is.

Het voetbal wordt in die dagen overschaduwd door de afschuwelijke gebeurtenissen in de Franse hoofdstad, waarbij Die Mannschaft ongewild betrokken raakt als ze na het oefenduel met Frankrijk moet overnachten in het Stade de France. Ook Oranje schrikt zich rot als het duel in Hannover wordt afgelast, vertelt Blind. 'Je wordt allemaal even heel klein als dit gebeurt. Misschien was er niets aan de hand, maar zo belangrijk is voetbal niet.' Het plaatst de pijn van het missen van het EK voor even in perspectief.

• Meer over

• Nederland
• EK-kwalificatie 2016 Frankrijk