VI-flashback: hoe Oranje ooit de Portugezen versloeg
Het Nederlands elftal vecht zondagavond tegen Portugal voor zijn laatste kans op het EK 2012. De historie voorspelt weinig goeds, met slechts één zege in tien interlands tegen de Portugezen. Voetbal International dook in de archieven om dat ene succesje van 16 oktober 1991 - 1-0 door een goal van Richard Witschge (foto) - in perspectief te zetten. Waar bondscoach Bert van Marwijk nu vanuit alle kanten wordt aangemoedigd om afscheid te nemen van het verdedigende blok met controleurs, daar waren alle geledingen van het Nederlands elftal het er in 1991 juist over eens dat een behoudende aanpak nodig was om met Portugal af te rekenen.
Kwalificatie voor het EK 1992 was voor regerend Europees Kampioen Oranje dan ook geen doelstelling, maar een plicht. Toch was de deelname aan het Europese eindtoernooi in Zweden allerminst zeker op de avond dat het Nederlands elftal Portugal op bezoek kreeg in De Kuip.
Het allereerste kwalificatieduel van Oranje in Porto was immers in een domper geëindigd. Op 17 oktober 1990, nog maar drie maanden na het desastreus verlopen WK in Italië, was een treffer van Benfica-aanvaller Rui Águas voldoende voor een Portugese overwinning.
De valse start aan de kwalificatie repareerde het Nederlands elftal van bondscoach Rinus Michels en zijn assistent Dick Advocaat nadien met vier overwinningen op Finland, Griekenland en Malta (2) en een remise op bezoek bij de Finnen. Om zeker te zijn van kwalificatie voor het EK volstond echter alleen een overwinning op Portugal, dat samen met Oranje bovenaan stond in groep 6 met negen punten (een overwinning leverde toen nog twee punten op) uit zes duels.
Vooraf was er in het Nederlandse kamp veel twijfel over de speelwijze. Portugal speelde, zeker in uitwedstrijden, ultradefensief en hoopte via een spaarzame uitbraak de overwinning uit het vuur te slepen. Nederland propageerde ook begin jaren negentig aanvallend voetbal, maar bondscoach Michels nam voor het duel met Portugal toch zijn maatregelen. 
Zo keerde Erwin Koeman terug in het elftal, ten faveure van linkerspits Pieter Huistra (toen speler van Glasgow Rangers, in het aankomende seizoen trainer van De Graafschap). 'Ik dacht dat Pieter Huistra zou spelen, alles wees daarop', tekende Voetbal International in 1991 op uit de mond van de bij PSV spelende Koeman.
'Maar na een gesprek tussen de bondscoaches en de belangrijkste internationals is daar een kentering in gekomen. Ze hadden ongetwijfeld nog de interland tegen Polen in gedachten, toen de Polen voortdurend gevaarlijk konden counteren, vooral over de rechterflank.'
Ook de rehabilitatie van de inmiddels 34-jarige Adri van Tiggelen, met het oog op defensieve zekerheid aan de linkerflank, was opmerkelijk. De hoop op een goede en aantrekkelijke wedstrijd probeerden Michels en aanvoerder Ruud Gullit vooraf al weg te nemen bij het Oranje-publiek. Een logische keuze, zo stelde Koeman.
'Nederland wil altijd avontuurlijk spelen, maar je moet wel realistisch blijven. In zo'n belangrijke wedstrijd als tegen Portugal vond ik het logisch dat er een aanpassing werd gedaan. Maar tegen wat mindere landen kun je best weer met drie spitsen spelen.'
Ondanks dat Oranje behoudend speelde met alleen Marco van Basten, schaduwspits Dennis Bergkamp en Ruud Gullit vanaf de rechterflank als echte aanvallers, had Portugal de eerste helft niets in te brengen. Nederland hanteerde in balbezit een hoog tempo en kwam al na 22 minuten op voorsprong door een afstandsschot van Richard Witschge (zie video), die bij afwezigheid van Huistra als meest naar voren geschoven speler op de linkerflank fungeerde.
Na rust sleepte Nederland de cruciale voorsprong over de streep, zonder het publiek te vermaken. 'In de rust werd nadrukkelijk afgesproken dat we Portugal hoe dan ook geen ruimte mochten geven', zo legde Koeman destijds uit. 'Er ontstond een paar keer onrust door dom balverlies, maar ik ben blij dat we de nul hebben gehouden.'
De moeizame thuiszege op Portugal is nog altijd de enige in tien interlands tegen de Zuid-Europeanen. Oranje zou ook de laatste kwalificatiewedstrijd in Griekenland (0-2) winnen, waardoor het als groepswinnaar naar het EK in Zweden mocht afreizen. Daar was de halve finale het eindstation, omdat de uiteindelijke Europees kampioen Denemarken de penalty's beter nam. (Tim Vos) Foto: VI Images