Hoe Marc Overmars de macht overnam van Dennis Bergkamp

Verbazing

Veel spelers van Ajax moesten vanmiddag toch echt meerdere keren op hun telefoon kijken. Stond het er nou echt? Ze zaten in de auto naar huis, toen berichten binnenkwamen dat Ajax per direct hun trainer Marcel Keizer op non-actief zette. Luttele minuten daarvoor hadden ze nog op een amicale manier met hun trainer van gedachten gewisseld. Ze hadden de lunch op en waren richting huis vertrokken, niet wetende dat even later de clubleiding rigoureus zou ingrijpen.

De paar spelers die op het moment dat zowel Keizer, Spijkerman als Bergkamp werd ingelicht nog op De Toekomst waren, werden apart genomen en bijgepraat. Daarnaast zocht de clubleiding nog even telefonisch contact met de belangrijkste spelers van de selectie, om hun besluit uit te leggen. Op dat moment was het leed voor het drietal al geleden. Ze waren los van elkaar binnen geroepen om vervolgens de boodschap te vernemen dat ze per direct op non-actief zouden worden gezet. Marc Overmars en Edwin van der Sar waren zeker van hun zaak: onder Keizer zou Ajax niet meer afkomen van de grillen en de wisselvalligheid. Ondanks de ijzersterke week recent met zeges op PSV en AZ, vormde de blamage van woensdag tegen FC Twente de druppel. Het was voor de clubleiding de stok die nodig was. Langer wachten was geen optie, al was het alleen al voor de beeldvorming. Hardop werd het scenario uitgesproken dat PSV gelijk zou spelen tegen Vitesse komende zaterdag en Ajax dik zou winnen van Willem II een dag later. Met dat perspectief zou een ingreep totaal onlogisch en voor de buitenwacht onaanvaardbaar kunnen zijn.

De boodschap kwam vooral bij Bergkamp hard aan. De cultuurbewaker leefde al langere tijd op gespannen voet met Overmars en dat kwam er in het gesprek uit. De voormalige topvoetballer was verbolgen over de ingreep van zijn voormalige ploeggenoot Overmars en diende hem op scherpe wijze van repliek. Om iets na half vier, een uur voordat de kerstborrel van de club stond gepland, reden Keizer, Bergkamp en Spijkerman weg bij De Toekomst. Voor de laatste keer.

Interne machtsstrijd

Het moment van de boodschap zorgde overal, ook binnen Ajax, voor een schok, maar het vertrek van Keizer komt allerminst als een verrassing. Al sinds de nederlaag in het thuisduel met Vitesse, eind september, namen de twijfels vanuit de clubleiding en de rvc flink toe. Er werden al lijntjes gelegd naar mogelijke opvolgers en alle handelingen van de trainer kwamen onder een vergrootglas te liggen.

De keuze om ook vandaag te breken met Spijkerman, en vooral Bergkamp, is zeker opvallend. Het is ook een indirecte afrekening met een langdurige koers en bovenal het veelbesproken technisch hart. Met het vertrek van Bergkamp lijken de laatste banden te zijn doorgesneden met het beleid van Johan Cruijff. Jaren geleden werd tijdens de fluwelen revolutie van Cruijff bij Ajax het Technisch Hart in het leven geroepen. Een orgaan waarin oud-spelers zitting hadden en van daaruit met hun praktijkkennis het dagelijks beleid uitstippelden. Geen stropdassen aan het bewind, maar juist een lichaam dat bol stond van praktijkkennis. De gedachten klonken mooi en veelbelovend, de uitwerking verliep dramatisch.

Het technisch hart vertraagde handelingen op de transfermarkt, met gevolgen voor de prestaties op het veld, en was daarbij bovenal een bron van onrust, onderling wantrouwen en de nodige vetes. Door de ruzies en het vertrek van Wim Jonk was al duidelijk dat binnen het technisch hart veel spanningen heersten, maar dat werd sinds zijn vertrek niet beter. Het dwong Van der Sar ertoe om twee maanden geleden de macht van het technisch hart te beperken. Hij stapte er zelf uit, Marc Overmars kreeg meer macht, en het technisch hart werd louter nog een adviesorgaan. Kort gezegd mochten Bergkamp en hoofd jeugdopleidingen Saïd Ouaali meedenken, maar niet meer dan dat. De beslissingen werden in het vervolg door Van der Sar zelf genomen, met Overmars aan zijn zijde. Het technisch hart kreeg zodoende een papieren functie, om cultuurbewaker Bergkamp mee te laten praten. Met het vertrek van hem lijkt het einde van dit veelbesproken hart definitief een feit.

Het is alom duidelijk dat er de afgelopen maanden sprake was van een hevige interne machtsstrijd. Dat begon met het abrupte vertrek van Peter Bosz. De trainer was met zijn aanvallende speelstijl, gekoppeld aan Europese successen, populair bij de achterban en de spelersgroep. Ook Marc Overmars was zeer te spreken over zijn samenwerking met de trainer. Dat gold echter niet voor wisselwerking binnen de technische staf. Al langere tijd was er tweespalt ontstaan tussen Bosz en assistent Hendrie Krüzen aan de ene kant, en Spijkerman, Bergkamp, keeperstrainer Carlo l’Ami en looptrainer Björn Rekelhof aan de andere kant. Na afloop van het seizoen wilde Bosz doorselecteren en afscheid nemen van het viertal. Daarvoor in de plaats wilde hij een eigen extra assistent toevoegen. Overmars zag geen problemen, maar Van der Sar en Bergkamp waren tegen. Het was de aanleiding voor de breuk en het vertrek van Bosz naar Borussia Dortmund. Bosz voelde zich in Amsterdam hevig beperkt in zijn werkzaamheden omdat hij niet eens de mogelijkheid en macht kreeg om zijn eigen staf samen te stellen. Zijn verzoek om het viertal uit de staf te zetten vanwege een onwerkbare situatie werd eenvoudigweg geweigerd.

Met de opstelling van Van der Sar rond het vertrek van Bosz werd zichtbaar dat Van der Sar de lijn Bergkamp verkoos boven de lijn Overmars. Dat kreeg enkele weken later een nieuwe boost. Waar Overmars graag eerst met verschillende externe kandidaten wilde praten, met Michael Laudrup als potentiële trainer, liet Van der Sar zich overtuigen door Bergkamp om voor Marcel Keizer te kiezen. In korte tijd was het de tweede keer dat Overmars het nakijken had.

De lijn Ajax

Met Keizer werd een coach aangesteld die zich schikte in de samenstelling van de staf, terwijl van hem ook werd verwacht dat hij de eigen jeugd meer de kans zou gaan geven dan Bosz. Bij Jong Ajax had hij gewerkt met grote talenten als Matthijs de Ligt (18), Carel Eiting (19), Frenkie de Jong (20), Donny van de Beek (20), Abdelhak Nouri (20), Vacláv Cerny (19) en Justin Kluivert (18). Van Keizer werd gevraagd dat hij deze spelers in de hoofdmacht zou inpassen zonder te verzoeken om versterkingen die de ontwikkeling van deze talenten in de weg zouden gaan zitten.

Daarbij repte Ajax over de lijn Ajax, en zeker niet de lijn Bosz. Keizer moest voortborduren op het werk van zijn voorganger, en met zijn eigen accenten de succesvolle eerste helft van 2017 doortrekken. Beide personen verschilden echter van visie en aanpak. Ajax kreeg dus na Bosz nu wel een trainer die weinig eisen zou stellen en zich makkelijk zou schikken naar het beleid van de club. Daarvoor gaf Ajax vertrouwen aan een onervaren coach die vooral in de Jupiler League zijn sporen had verdiend. Die enorme sprong in het diepe is hem fataal geworden. Iedereen die met hem werkte noemde Keizer voor zijn aanstelling een vakman, maar er was geen enkel idee hoe de 48-jarige coach zou omgaan met de krachten die spelen rond een topclub. Slechts elf wedstrijden ervaring bij de nummer achttien in de Eredivisie waren wat weinig om de standvastigheid onder druk te kunnen beoordelen en voorspellen. Daar kwam ook nog eens bij dat Keizer reeds in zijn eerste trainingsweek werd geconfronteerd met het drama rond Abdelhak Nouri wat een zware impact had op het teambuildingsproces. Zelfs de meest ervaren coach was daar niet klaar voor geweest.

Wat het afgelopen half jaar vooral duidelijk is geworden, is dat Marcel Keizer moeite had om duidelijke keuzes te maken. Daar had zijn voorganger Peter Bosz aanvankelijk ook last van, maar daar viel op een bepaald moment de puzzel in elkaar. Daarbij was de speelwijze en de intentie van spelen onder Bosz nooit een punt van discussie. Daar was Bosz altijd zeer rechtlijnig in, zowel naar zijn groep als naar de buitenwereld.

Die zekerheid miste Marcel Keizer. Het was bijvoorbeeld tekenend hoe hij worstelde met zijn keuze voor een centrumspits en op een bepaald moment maar koos voor een ander (4-2-4) systeem om zowel Kasper Dolberg als Klaas-Jan Huntelaar te vriend te houden. Keizer presteerde het om enkele dagen voor het duel met ADO Den Haag te verklaren dat Dolberg zijn eerste spits was en om vervolgens tegen ADO toch Huntelaar het veld in te sturen. Het deed zijn geloofwaardigheid als coach geen goed.

Zo ging dat eigenlijk ook de laatste weken met zijn keuze voor Frenkie de Jong als inschuivende centrumverdediger. Was dat nu een geniale tactische vondst of kwam dat vooral voort uit het feit dat hij niet wist wie welke middenvelder hij moest slachtofferen? Afgelopen woensdag werd  in het bekerduel met FC Twente opnieuw duidelijk dat het elftal wat dat betreft nog steeds niet goed staat. Wanneer een team speelt met een inschuivende centrale verdediger dan is het voor een goede veldbezetting normaal om met de punt naar voren te spelen, maar bij Ajax loopt controleur Lasse Schöne de inschuivende De Jong vaak voor de voeten. En omdat Ajax zonder tien speelt, komt de ploeg ook in de problemen wanneer een tegenstander wat vaker de bal heeft en het initiatief overneemt. Na bijna een half jaar is door al die wisselende samenstellingen en systemen nog steeds geen enkele stabiliteit in het elftal. Ajax parasiteert simpelweg op het feit dat het betere spelers heeft dan de tegenstander, maar er is nog steeds geen sprake van een elftal waar de rechter- en linkervoet op elkaar zijn afgestemd. Juist dat laatste is nu precies de taak van de technische staf.

Het is duidelijk dat de directie inmiddels ook het geloof heeft verloren dat Keizer nog in staat zou zijn om dat om te draaien. Uitgerekend na een week waarin Ajax met zeges op PSV en AZ indruk maakte, was de maat vol. Met het vertrek van Spijkerman en Bergkamp werd daarbij direct rigoureus schoon schip gemaakt. Ajax gaat niet alleen verder met een nieuwe hoofdtrainer, maar ook met een nieuwe koers. Cultuurbewaker Bergkamp, tot voor kort door de club nog prominent neergezet als de persoon die de rode draad binnen de club moet bewaken, is niet langer meer gewenst. Het geeft bovenal aan dat Van der Sar, met steun van de rvc, een allesbepalende U-turn heeft gemaakt.

De lijn Bergkamp is verleden tijd, de lijn Overmars bepaalt het heden en de nabije toekomst.