Zo hoog als Diego Maradona reikte, kan zelfs Leo Messi niet springen

Over een erfenis die steeds zwaarder wordt.

En toen ging Julio Grondona maar over tot drieste maatregelen. Het was in oktober 2001 toen de voorzitter van de Argentijnse voetbalbond bij de FIFA voorstelde om bij grote toernooien nooit meer het shirt met het nummer 10 te hoeven voeren. Dat behoorde volgens de preses voor altijd toe aan Diego Maradona, die Argentinië in 1986 met de 10 op de rug naar de wereldtitel had geleid. Tenslotte gaat Maradona sindsdien door het leven als Don Diez. Heer Tien.

De legende zelf reageerde op televisie tot tranen geroerd. Maradona vond het een geniaal idee, afgekeken uit het Amerikaanse basketbal, waar dergelijke vormen van eerbetoon eerder waren toegepast. ‘Ik bedank mijn collega-voetballers, ik bedank de mensen die van voetbal houden, ik bedank president Grondona en ik bedank mijn ouders en mijn dochters’, speechte Maradona die op dat moment in Cuba verbleef, waar hij afkickte van excessief drugsgebruik en die al een tijdje te boek stond als behoorlijk getikt.

Behalve geste was het verzoek voor Grondona vooral een noodsprong. De bondsvoorzitter had de voorbije vijftien jaar van dichtbij meegemaakt hoe zwaar de last van het rugnummer 10 woog. Welke talentvolle Argentijnse voetballer het shirt ook kreeg omgehangen, welke belofte ook werd uitgeroepen tot de Nieuwe Uitverkorene, geen van hen kon het gewicht ervan dragen. Want wat Maradona in 1986 had gedaan was voetbal overstijgend en betekende voor de Argentijnen een soort van catharsis, een emotionele zuivering.

Zo op het oog maakte hij Argentinië vrijwel in zijn eentje wereldkampioen. In de finale tegen Duitsland verzorgde Maradona de assist voor de winnende goal van Jorge Burruchaga en in de halve finale tegen België nam hij beide goals voor zijn rekening. En dan was er nog die kwartfinale tegen Engeland waarin hij twee doelpunten voor de eeuwigheid maakte. Het befaamde intikkertje met de hand en de glanzende Alleingang vanaf de eigen helft. In de 55ste minuut kreeg Maradona de bal net voor de middenlijn aangespeeld. Met drie tikjes, een balletje onder de voet door en een draai om zijn as, stuurde hij twee tegenstanders het bos in. Vervolgens zette hij aan voor zijn hallucinerende dribbel. Zijn linkervoet beroerde de bal in totaal twaalf keer, vier tollende tegenstanders konden El Diez niet afstoppen en toen Maradona de bal langs de Engelse doelman Peter Shilton schoof waren er 10,3 seconden verstreken sinds zijn eerste balcontact op de eigen helft.

Vooral het gegeven dat de vernedering het gehate en imperialistische Engeland betrof, maakte van die 25ste juni van 1986 voor de Argentijnen een nationale feestdag. En van Maradona een icoon. Vier jaar eerder was Argentinië immers nog tegen de Engelsen ten oorlog getrokken om de zeggenschap over de Falklandeilanden. Liefst 909 mensen kwamen bij die gevechten om het leven. Daarnaast dacht de trotse voetbalnatie nog steeds met afgrijzen terug aan het WK van 1966, in Engeland gehouden, en volgens de Argentijnen vooral een pan-Europees pact om de sterke Zuid-Amerikaanse ploegen uit Argentinië, Brazilië en Uruguay te elimineren. Zo werd Uruguay in de kwartfinale door Duitsland uitgeschakeld nadat de Engelse scheidsrechter een handsbal van de Duitse verdediger Karl-Heinz Schnellinger onbestraft had gelaten. In het tumult dat daarna ontstond, werden twee Uruguayanen van het veld gestuurd.

En tijdens de kwartfinale tussen Engeland en Argentinië werd de Argentijnse aanvoerder en vedette Antonio Rattin weggestuurd door de Duitse arbiter Rudolf Kreitlein. De reden: het op de verkeerde manier kijken naar de scheidsrechter. Het duurde acht minuten voordat de woedende Rattin van het veld was, de wedstrijd ontaardde daarna in een schoppartij en Geoff Hurst schoot de Engelsen naar de halve finale. Na afloop noemde de Engelse coach Alf Ramsey de Argentijnen ‘beesten’ en overwogen Argentinië en Uruguay zelfs een tijd lang uit de FIFA te stappen.

Sprookje

Het was dat nationale complex en collectieve gevoel van belediging en benadeling dat Maradona in 1986 aan flarden schoot. Hij eigende zich de hand van God toe en zoals ieder volk op zijn tijd hunkert naar een sprookje, geloofden de Argentijnen dat maar wat graag. In hun beleving was het jongetje uit sloppenwijken van Buenos Aires door een hogere macht naar aarde gezonden om wereldleider in het voetbal te worden en het volk te bevrijden van zijn obsessies.

‘Die dribbel van Maradona tegen Engeland had niets te maken met techniek en atletisch vermogen, maar was een engelenmoment. Diego heeft mij later weleens verteld dat hij toen voorvoelde dat hij iets buitenaards ging volbrengen’, schetste César Luis Menotti, die Argentinië in 1978 naar de wereldtitel coachte, enkele jaren geleden. En Jorge Valdano, in 1986 wereldkampioen aan de zijde van Maradona, plaatste de betekenis van de vedette in Argentinië eens in sociaal en historisch perspectief. ‘De geschiedenis van Argentinië in de afgelopen decennia, is die van een neergang die nooit is gestopt’, verduidelijkte de oud-technisch directeur van Real Madrid. ‘Een geschiedenis van een militaire staatsgreep, van nationale stakingen, van een enorme economische crisis rond de eeuwwisseling, van hyperinflatie, van de middenklasse die voor talloze miljoenen het schip is ingegaan, van een faillissement van de staat. Er is in het hele land maar één mens die dat allemaal heeft gecompenseerd: Maradona. Hij was een welkom tegenwicht voor de rauwe realiteit.’

Erfenis

Dat is dus het gewicht van Maradona’s erfenis en het nummer 10 dat eraan vastzit. Dat van verlossing, verafgoding en bedwelming. Na Maradona’s afscheid van het interlandvoetbal, in 1994, maakte Julio Grondona van dichtbij mee hoeveel talentvolle spelers sneuvelden op het altaar van Maradona’s aanbidding. Ariel Ortega bijvoorbeeld, de aanvallende middenvelder die de voetbalwereld vervoerde met zijn fijne techniek en zijn precieze passes, kreeg in de kwartfinale van het WK in 1998 een rode kaart voor een kopstoot naar Edwin van der Sar. De daaropvolgende uitschakeling schreven de Argentijnen volledig toe aan Ortega’s onverantwoordelijke gedrag. El Burrito wordt hij sindsdien genoemd, de kleine ezel. Vier jaar later werd Juan Sebastian Verón – destijds een grote speler van het grote Manchester United – bespuugd en belaagd door woedende fans nadat Argentinië al in de eerste ronde van het WK was uitgeschakeld.

Zelfs de beste aller tijden – Lionel Messi – slaagde er maar niet in de boze geest van Maradona te verdrijven. Waar Maradona in het clubvoetbal met Napoli twee keer kampioen van Italië werd en de UEFA Cup won, veroverde Messi met Barcelona tien Spaanse titels, vier Champions Leagues en drie Wereldbekers. En hoewel het voetbal in de afgelopen dertig jaar drastisch is veranderd en vergelijken weinig hout snijdt, is Messi’s superioriteit en betekenis voor het voetbal onmiskenbaar. Alleen: zijn betekenis voor Argentinië is dat niet. Ja, Messi won met de nationale jeugdploeg in 2005 het WK Onder-20 in Nederland en drie jaar later de olympische titel in Peking. Maar in de wereld van het grote-mannenvoetbal heeft zulks uiteindelijk niet zoveel waarde.

Maradona veranderde de geschiedenis van een land, Messi droeg er amper aan bij, zo is de perceptie in Argentinië. Drie keer stond Messi met Argentinië in de finale van de Copa América, drie keer werd er verloren. Vier keer nam hij met zijn land een aanloop naar wereldgoud, vier keer werd het geen succes. Tijdens het WK van 2006 was Messi, toen net negentien jaar geworden, grotendeels reservespeler. Vier jaar later, met nota bene Maradona als bondscoach op de bank, werd Argentinië opnieuw in de kwartfinale uitgeschakeld door Duitsland (0-4). In 2014 waren de Duitsers wederom te sterk, dit keer in de finale, en op het WK in Rusland sneuvelde Argentinië al in de achtste finale tegen Frankrijk. Op momenten als deze krijgt Messi zijn illustere voorganger Maradona er gratis bij. ‘Lionel Messi is geen leider’, sprak de legende. ‘Het is zinloos om een leider te maken van een man die voor de wedstrijd twintig keer naar het toilet gaat.’

afrekening

Zo vergaat het ieder talent in Maradona-land. Eerst de vergelijking, daarna de exaltatie en uiteindelijk de genadeloze afrekening. Het is niet voor niets dat Messi in 2016 en 2018 al een zogenoemde interlandpauze afkondigde, getergd als hij was door de verwijten die hem in Argentinië telkens treffen. Zoals Messi toch een gecompliceerde en verweesde relatie heeft met het moederland. Carlos Tévez speelde eerst een paar jaar voor Boca Juniors voor hij naar Europa ging, Sergio Agüero deed dat voor Independiente en Gonzalo Higuáin voor River Plate. In tegenstelling tot Lionel Messi bouwden zij daardoor eerst een supportersschare en populariteit in eigen land op. Messi verhuisde al op dertienjarige leeftijd naar Barcelona en maakte zich er niet geliefder op door een paar jaar later ook nog eens opzichtig te flirten met de Spaanse voetbalnationaliteit. Sindsdien zijn de schimpscheuten als zou hij de diepere lading van het blauw-witte shirt niet zo voelen als andere Argentijnen, niet van de lucht. Sindsdien staat of valt Messi’s acceptatie puur met de prestaties van de nationale ploeg.

En als die uitblijven dan treft hem de knoet van de publieke tuchtiging. Na het WK van 2010 werd Lionel Messi door de FIFA uitgeroepen tot beste nummer 10 van het toernooi. De beslissing werd in Argentinië met hoongelach ontvangen. Als hij dan zo goed was in de ogen van de mensen van de FIFA en als hij dan de sterspeler was die met Barcelona de prijzen aaneenreeg, waarom was hij er dan niet in geslaagd om Argentinië wereldkampioen te maken? Wederom kreeg Messi het verwijt zijn club Barcelona belangrijker te vinden dan landenvoetbal met Argentinië. Een jaar later, tijdens het toernooi om de Copa América, nota bene in Argentinië gespeeld, werd Messi tijdens de wedstrijden door zijn eigen supporters zelfs uitgejouwd.

Over twee jaar tijdens het WK in Qatar is Lionel Messi 35 jaar en de kans dat hij alsnog afrekent met het magische onrealisme van Maradona, is klein. De beste van de wereld kan iedereen verslaan, maar niet de tijd. En zo blijft de vloek van de 10 maar voortduren.