In naam van Oranje: de grote impact van de SLM-vliegramp
Erik Oudshoorn volgt het Nederlands elftal sinds 1981 op de voet. Hij was tussen het EK van 1988 en het WK 2010 present op alle eindtoernooien. Om de week schrijft hij in aanloop naar het WK in Brazilië een column over Oranje op de website van Voetbal International.
Van alle naoorlogse vliegcrashes komt de ramp met het SLM-vliegtuig zeker in mijn topvijf van de ongelukken die het meeste indruk hebben gemaakt. Het is 7 juni aanstaande 25 jaar geleden dat op luchthaven Zanderij bij Paramaribo een toestel van de Surinaamse Luchtvaart Maatschappij neerstortte. In de mist zette de Anthony Nesty, vernoemd naar de Surinaamse zwemmer, de landing te vroeg in, raakte de toppen van de bomen en sloeg over de kop.
Van de 187 passagiers overleefden slechts elf de crash. Onder de doden bevond zich een groot aantal voetballers van het zogenoemde Kleurrijk Elftal dat in Suriname zou deelnemen aan een voetbaltoernooi. Onder hen de Eredivisiespelers Steve van Dorpel (FC Volendam), doelman Lloyd Doesburg (Ajax), Fred Patrick (PEC Zwolle), Ruben Kogeldans (Willem II), Orwin Linger (Haarlem), Andy Scharmin (FC Twente) en Andro Knel van NAC dat toen in de Eerste Divisie uitkwam.
Het waren de overlevenden en hun relaas die de ramp extra impact bezorgden. Sigi Lens (tegenwoordig een bekende spelersmakelaar), Edu Nandlal en Radjin de Haan werden uit het vliegtuig geslingerd en ontsnapten daardoor op miraculeuze wijze aan de dood.
En dan de spelers die in het toestel hadden kunnen zitten. Ruud Gullit, Frank Rijkaard, Bryan Roy en Henk Fraser kregen van hun clubs geen toestemming naar Suriname af te reizen. Hennie Meijer en Stanley Menzo hadden een vlucht eerder genomen. Marcel Liesdek ontbrak wegens contractbespreking en vertrok een dag later voor wedstrijden die nooit meer gespeeld zouden worden. Molukker Simon Tahamata was ook uitgenodigd, maar brak een week ervoor zijn schouder.
Topvoetballers stappen vrijwel maandelijks in een vliegtuig en statistisch gezien kunnen ze daardoor ook sneller het slachtoffer zijn van ongelukken. Buiten die van het SLM-toestel kwamen er nog acht rampen in de voetbalannalen. In 1949 kostte een crash in Italië het leven van bijna het gehele team van Torino, nadat hun vliegtuig tegen een berg vloog. Bijna tien jaar later, in 1958, verongelukte een zeer talentvol jeugdig team van Manchester United, de Busby Babes, genoemd naar coach Matt Busby, in de sneeuw van München.
In 1961 (Chileense ploeg Green Cross), in 1969 (The Strongest uit Bolivia), in 1979 (Pakhtakor Tashkent, Sovjet-Unie) en in 1987 (Alianza Lima, Chili) kwamen ook voetbalteams om door luchtrampen.
In 1993 stortte bovendien een vliegtuig met het voltallige nationale elftal van Zambia op weg naar een uitwedstrijd in Senegal in zee. Ook hier twee bekende overlevenden die aan de dood waren ontsnapt: Kalusha Bwalya (PSV), die een eigen vlucht had geregeld, en de geblesseerde Chales Musonda (Anderlecht).
Toeval en het noodlot spelen natuurlijk een grote rol bij dit soort rampen. In 1987 was het een enorme chaos op het vliegveld van Athene, daags nadat Ajax door een kopbal van Marco van Basten tegen Lokomotive Leipzig de Europa Cup II had gewonnen. Het kleine huis-reisbureau De Roever had moeite alle sponsors, media en supporters in de vliegtuigen te loodsen.
Plotseling zwaaide directeur Arend de Roever met zo'n twintig instapkaarten voor wie een uur eerder wilde vliegen. Een collega van een andere krant, de tv-journalisten Frits Barend en Henk van Dorp waren er als de kippen bij om zich in te checken. Ik besloot het gevecht om de kaarten in de zweterige vertrekhal aan me voorbij te laten gaan.
Op Schiphol zagen we de haastige collega's tot onze verbazing weer aan de bagageband. Met bleke gezichten. Ze waren onderweg in een onweersbui terecht gekomen en er was blikseminslag in de vleugel geweest. Enkelen hielden daar vliegangst aan over. En hun bagage bleek bij ons in het vliegtuig te zitten, waardoor ze toch nog even laat thuis waren.
De ramp met het SLM-toestel maakte ook grote indruk op Dennis Bergkamp. In het toestel zat immers onder anderen Lloyd Doesburg, reservedoelman in de periode dat hij bij Ajax doorbrak. Bergkamps latent aanwezige vliegfobie werd nog eens aangewakkerd tijdens het WK in 1994 in de Verenigde Staten. Op weg naar Washington moest het toestel van Oranje een tussenlanding maken op een militair vliegveld omdat radioverslaggever Leo Driessen onwel was geworden.
Zijn vliegangst kwam eigenlijk pas aan het licht op 11 december 1995 dankzij Ronald de Boer. Kort voor het play-offduel met Ierland in Liverpool vertelde hij dat de toenmalige speler van Arsenal als enige niet met de teamvlucht was meegevlogen naar Manchester. Hij zei het tussen neus en lippen door, achterin een zaaltje van het Haydock Thistle Hotel in St. Helens waar Guus Hiddink op dat moment een persconferentie gaf.
Met die informatie toog ik, vergezeld van een collega, tijdens de training naar bondsarts Frits Kessel die, gedrukt tegen een oud Engels muurtje, nerveus het hele verhaal uit de doeken deed. Bergkamp bleek eerst met de auto vanuit Londen via Calais naar Nederland te zijn gereden om met Oranje te verzamelen en vervolgens weer terug door de nieuwe Kanaaltunnel naar Manchester.
Barend & Van Dorp spraken in hun tv-uitzending schande van de onthulling die volgens hen het resultaat was van wroeten in een privéleven. Maar een topvoetballer of -trainer die niet durft te vliegen heeft een groot probleem.
Sigi Lens stapte nadat hij was hersteld van een gecompliceerde heupbreuk honderden keren in een vliegtuig. Hoewel hij op de terugvlucht na de ramp alweer danig op de proef werd gesteld door zware turbulentie. Het Nederlandse voetbal in het algemeen en Oranje in het bijzonder hebben veel te danken aan Surinaamse voetballers. De KNVB mag zeker acte de présence geven als de ramp 7 juni wordt herdacht bij het monument op het ’s-Gravesandeplein in Amsterdam.
Reageren? Mailen kan naar oudshoorn@vi.nl
Om mee te kunnen praten, moet je ingelogd zijn met je VI-account.
Login